مقدمه :
پرورش بلدرچین بدلیل کوچک بودن جثه پرنده و امکان پرورش چند صد قطعه آن در یک فضای کوچک و سرمایه‌گذاری اندک جهت تامین وسایل و تجهیزات پرورش از جایگاه بالقوه‌ای برخوردار می‌باشد.
نظر به اینکه مدت پرورش بلدرچین تا زمان کشتار 6 هفته بطول می‌انجامد لذا مقدار مصرف دان در این مدت نیز به تناسب کم خواهد بود. بهمین جهت بحران های اقتصادی در پرورش بلدرچین تاثیر چندانی نخواهند داشت. علاوه بر این پرورش تجاری بلدرچین در شرایط روستایی از جایگاه ممتازی برخوردار می‌باشد. ولی به دلیل آزاد پرواز بودن این پرندگان نگهداری آنها در اماکن سربسته مناسب و بهتر می‌باشد.
گوشت بلدرچین بعلت پائین بودن چربی و کلسترول آن در مقایسه با سایرمنابع پروتئین حیوانی از ویژگی و جایگاه خوبی برخوردار می‌باشد.

محصولات:
بلدرچین سالانه در حدود 300- 250 عدد تخم می‌گذارد. وزن هر یک از تخمهای بلدرچین مابین 9 الی 12 گرم می‌باشد. شکل تخم کروی رنگ پوسته آن از قهوه‌ای سیر تا آبی و سفید متغیر بوده و دارای رنگدانه‌های سیاه و آبی است. تخم بلدرچین در مقایسه با تخم‌مرغ از نظر آهن و فسفر غنی و دارای طعم شبیه تخم‌مرغ می‌باشد و بصورت آب پز، سرخ کرده سرو می‌شود. سن کشتار 6 - 5 هفتگی، وزن زنده 150 - 120 گرم و وزن لاشه 115- 105 گرم می‌باشد که در صورت اصلاح نژاد، تولید گوشت این حیوان می‌تواند افزایش یابد. گوشت بلدرچین نرم، تیره و لذیذ بوده و همانند گوشت مرغ بدلخواه شخص در پخت غداهای مختلف استفاده می‌شود. قبل از بسته بندی، عضلات سینه استخوان گیری می‌شود. ولی ران همانطور با استخوان بسته بندی و در مراکز عرضه به فروش می‌رسد . گوشت بلدرچین سرشار از ویتامین های B1-B2-B6 ، مواد معدنی، اسیدهای چرب و اسیدپانتوتنیک می‌باشد.

پرورش بلدرچین:
افرادی که علاقمند به پرورش بلدرچین جهت نولید گوشت باشند باید جوجه‌‌های آن را خودشان تولید و تکثیر نمایند. زیرا محلی در ارتباط با تولید انبوه جوجه بلدرچین و یا کارخانه جوجه‌کشی ویژه بلدرچین فعلا وجود ندارد. جهت ایجاد تاسیسات مربوط به پرورش بلدرچین نیز محلی را که دارای آب، برق و راه مناسب است انتخاب کنند. همچنین دارای امکانات لازم نسبت به حمل محصولات تولیدی به بازار باشند و از طرفی به دلیل ایجاد بوی نامطبوع در محلی خارج و دور از محل سکونت پرورش داده شود. به همین دلیل نیاز به ایجاد سالن‌های جداگانه جهت پرورش مولدین و جوجه‌ها می‌باشد.
سمت و سوی سالن‌ها از نظر آفتابگیر بودن مهم و با اهمیت می‌باشد مثلا در مناطق گرمسیر قسمت طولی سالن‌ها باید در جهت شرق و غرب ساخته شود. اگر سایبان ساختمان هم مقداری طولانی در نظر گرفته شود از افزایش دمای داخل سالن در فصل تابستان کاسته خواهد شد زیرا در این فصل خورشید مدار عمودی را طی می‌کند. اما در مناطق سردسیر طول سالن در جهت شمال و جنوب ساخته می‌شود با این کار سالن‌ها در فصل زمستان آفتاب گیر خواهند بود.
مکانهای بادگیر، ارتفاعات و کنار دریا محلی مناسب برای پرورش بلدرچین محسوب نمی گردد. داخل سالن پرورش بر اساس برنامه و نحوه پرورش (داخل قفس و یا کف سالن )، ظرفیت جوجه‌ریزی در نظر گرفته شده و سرمایه موجود پرورش دهنده و. .. آماده سازی می‌گردد.
اگر پرورش در کف سالن مد نظر باشد از بستر استفاده می‌شود در این سیستم ارتفاع بستر در فصل تابستان 5 -3 سانتیمتر و در فصل زمستان 8 - 5 سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود و با کاه، تراشه نجاری، پوسته برنج و یا خاک اره می‌پوشانند.
درجه حرارت مطلوب در پرورش بلدرچین بالغ مابین 27 - 21 درجه سانتی گراد می‌باشد. سیستم نگهداری در قفس نیز متداول می‌باشد که کف قفس را می‌توان در اندازهای مختلف ( 25* 15، 20 * 15، 15 * 15 ) انتخاب کرد اما ارتفاع باید بین 17 - 15 سانتی متر باشد. در قفس‌هایی با ابعاد ذکر شده می‌توان 4 - 2 بلدرچین نگهداری کرد. در ابعاد کوچک یک نر و یک ماده، اما در ابعاد بزرگ بازاء 3 -2 بلدرچین ماده یک بلدرچین نر مناسب می‌باشد.
در قفس های سیستم آپارتمانی، جهت جمع آوری فضولات، قسمت تحتانی هر قفس با کف فلزی پوشانده می‌شود، فضولات جمع شده یا بصورت اتوماتیک و یا بصورت دستی تخلیه و پاک‌سازی می‌شود. در قفس‌های کالیفرنیایی، مدفوع مستقیما به کف سالن ریخته و در آنجا جمع می‌شود فضولات تولید شده به صورت مستمرتخلیه می‌شود.
شبکه‌های کف قفس در هر نوع آن باید به ابعاد 5/1* 1 سانتی متر و شبکه سقف و دیواره‌ها 4 *5/2 و یا 5 * 2 سانتی متر بهتر است باشد. جهت سرازیر شدن تخم‌ها، کف باید با زاویه 15 درجه ساخته شود و به منظور جلوگیری از شکستن تخم‌ها در اثر برخورد با جدار شبکه فلزی، سرتاسر شبکه محل تجمع تخم‌ها با ابر پوشانده شود. اینعملدر جلوگیری از شکسته شدن تخم‌ها بسیار مفید می‌باشد. پرورش بلدرچین بصورت گروههای بزرگ نیز در داخل قفس امکان پذیر می‌باشد، اما تراکم آنها نباید از 50 قطعه بیشتر باشد.
در این روش ابعاد مختلف قفس بر اساس تعداد بلدرچین بشرح ذیل میباشد:
بازاء هر 25 قطعه بلدرچین = 30*60*60
بازاء هر 50 قطعه بلدرچین = 30*120*60
بمنظور کنترل و جلوگیری از امکان جست و خیز و پرواز و ایجاد زخم ارتفاع قفس‌ها نباید بیشتر از cm30 باشد.

تولیدمثل بلدرچین :
جهت اینکار غالبا از دستگاههای جوجه‌کشی استفاده می‌شود، البته بلدرچین در کوتاه‌مدت به بلوغ جنسی می‌رسد. جنس ماده در 42 روزگی شروع به تخم گذاری و در بلدرچین نر از36 روزگی تولید اسپرم می‌کند و اگر بازاء 3 – 2 ماده باید یک نر در نظر گرفته شود شانس نطفه‌دار بودن تخم‌ها افزایش می‌یابد. جهت تکثیر و تولید مثل از بلدرچین مادر و تخم های بدست آمده از آن نیز می‌توان بهره جست.
بلدرچین های مادر در روزهای 56- 60 به اوج تخمگذاری خود می‌رسد و در صورت افزایش مدت زمان روشنایی از فروردین لغایت شهریور 100- 50 تخم می‌گذارند پس از این مدت وارد تولک 5/1 ماهه می‌شوند. در پرورش مدرن و در شرایط صنعتی در طول سال از یک قطعه بلدرچین 300 – 250 تخم برداشت می‌شود.
شرایط ایده‌ال نوردهی و ایجاد روشنایی در سا لن 18 – 14 ساعت در روز می‌باشد. در انتخاب تخم‌ها جهت استفاده در جوجه‌کشی باید به نکاتی همچون پاکیزگی، سالم بودن و وزن تخمها توجه نمود. اگر مجبور به ذخیره تخم‌های بدست آمده از مادران مولد باشیم باید در شرایط مناسب یعنی در دمای
18 – 16 درجه سانتی گراد و رطوبت 80 – 75% نگهداری کرد . اگر تعداد تخم تولید شده کمتر از ظرفیت ماشین جوجه‌کشی باشد می‌توانیم تخم های بدست آمده را تا 15 – 10 روز در شرایط محیطی فوق الذکر ذخیره و نگهداری نمائیم.
تخم‌ها در روی راک به طور افقی یا بشکلی که نوک تیز آن در قسمت پائین قرارگیرد گذاشته می‌شود، درصورتی که تخم بلدرچین بیشتر از یک هفته جهت جوجه‌کشی ذخیره و نگهداری شود باید هر روز با جابجا نمودن، وضعیت آنها را تغییر داد.
در تولید جوجه بلدرچین توسط ماشین جوجه‌کشی رعایت 4 شرط دما، رطوبت و تهویه مناسب و جابجا کردن الزامی است.
دمای ماشین جوجه‌کشی بایستی 5/37 درجه سانتی گراد باشد اما دو روز آخر درجه حرارت ماشین جوجه‌کشی کاهش داده می‌شود.
در 14 روز اول تخم‌های داخل ستری بلافاصله هر 4 – 2 ساعت یکبار و یا حداقل روزی 5 بار جابجا می‌شوند. اگر این کار توسط دستگاه و به صورت اتوماتیک باشد بازاء هر یک ساعت یکبار انجام خواهد گرفت و در دو روز آخر تخم‌ها به هچری انتقال داده می‌شوند.
تخمهای بلدرچین بعد از 18 – 17 روز هچ می‌شوند. تعداد جوجه‌های هچ شده بازاء هر یکصد تخم راندمان هچ را مشخص می‌کند. تعداد تخم‌های بارور بازاء هر یکصد تخم نیز میزان باروری را تعیین می‌کند. بهترین موقع تعیین درصد ( باروری و راندمان هچ )در زمان انتقال تخم‌ها از ستری به هچری می‌باشد.

تعیین ظرفیت دستگاه جوجه‌کشی و محاسبه اندازه گله مادر:
اگر فرضا بر اساس ارزیابی‌های بعمل آمده نیاز بازار به 1000 قطعه بلدرچین در هفته برآورد و مشخص شود، باید 10% افزون بر نیاز بازار بلدرچین تولید و عرضه نمود. زیرا تلفات 10 – 5% جوجه‌ها را در طول پرورش نباید فراموش نمود به همین منظور جهت تامین 1000 قطعه جوجه بلدرچین در هفته باید با در نظر گرفتن 90% میزان باروری تخم 80 % میزان هچ به تعداد متوسط 1550 عدد تخم نیاز می‌باشد.
با این حساب بایستی روزانه 225 عدد تخم از گله مادر تولید و پس از یک هفته ذخیره کردن به دستگاه جوجه‌کشی منتقل می‌نمائیم. اگر میزان بارور بودن 1550 عدد تخم های جمع آوری شده در طول هفته که در داخل ماشین جوجه‌کشی گذاشته شده‌اند را 90% تخمین بزنیم. در روز پانزده تعداد 1400 – 1376 عدد تخم بارور از ستری به قسمت هچری منتقل خواهد شد. بهمین منظور ظرفیت هچری باید به اندازه 1400 عدد تخم در نظر گرفته شود از طرف دیگر چون هفته ای یکبار تخم‌ها جمع‌آوری و داخل دستگاه گذاشته می‌شود ظرفیت ستری را باید دو برابر آن در نظر گرفت. همچنین جهت تکمیل ظرفیت دستگاه در هفته یعنی جمع آوری و ذخیره 250 عدد تخم در روز به پرورش
360 – 350 قطعه بلدرچین مادر نیاز می‌باشد. اگر در هر قفس یک نر و یک ماده پرورش دهیم باندازه تعداد ماده به بلدرچین نر نیاز داریم.
ارقام ذکر شده در فوق بر اساس 90% باروری و 80% توان هچ و 70% تولید تخم محاسبه گردید. شایان ذکر اینکه کسب ارقام ذکر شده در تولید بسیار مشکل و در حین حال مطلوب می‌باشد.

نگهداری و پرورش جوجه‌ها :
جوجه‌ها یا در دستگاه های چند طبقه مادر مصنوعی و یا در کف سالن پرورش داده می‌شوند. دمای محل باید در اوایل پرورش 36 – 35 درجه سانتی گراد باشد. سپس حرارت سالن بازاء هر هفته 3 درجه سانتی گراد کاهش می‌یابد اما به هیچ وجه نباید دمای سالن به کمتر از 22 دجه سانتی‌گراد کاهش یابد. پرورش در قفس های بزرگ کف شبکه‌ای نیز امکان پذیر است. جهت جلوگیری از نوک زدن یا کانی بالیسم انجام نوک چینی و کاهش شدت نور سالن و یا آویزان نمودن دسته‌های یونجه خشک مفید می‌باشد 20 عدد بلدرچین سه هفتگی را می‌توان در فضای به وسعت 30*30 سانتی متر جا داد. پس از گذشت 5 هفته بلدرچین‌ها به قفس‌های مخصوص تخم گذاری منتقل می‌گردد. اگر پرورش درکف سالن در نظر گرفته شود باید قوطی های ویژه بلدرچین تهیه شود. داخل قوطی های تخمگذاری بایستی کاه یا علف گذاشته شود.
تامین روشنایی داخل سالن در هفت روز اول 5 – 2 لامپ بصورت 24 ساعت و 40 – 8 روز بعدی طول طبیعی روز و یا 8 ساعت با 2 لامپ، بعد از 41 روز 16 ساعت با 2 لامپ مناسب می‌باشد. رنگ پرهای قسمت بالایی سینه و گردن در بلدرچین نر بالغ قهوه ای مایل به قرمز و در ماده‌ها رنگ خاکستری با خالهای سیاه تزئین شده است.

تغذیه بلدرچین:
جوجه بلدرچین سریع رشد می‌کند به همین منظور در جیره مراحل اولیه پرورشی باید 28 – 25% پروتئین داشته باشد، سه هفته اول از جیره شروع یا پیش دانه استفاده می‌شود در این دوره نیاز 3000- 2600 کیلو کالری انرژی می‌باشد معمولا در 3 هفته اول پرورش از جیره غذایی پر انرژی با میزان پروتئین بالای جوجه بوقلمون استفاده می‌کنند.

اهم بیماریهای بلدرچین :
زخم روده : بیماری ویژه بلدرچین می‌باشد، التهاب و زخم در روده ایجاد می‌شود، بلدرچین به این بیماری بسیار حساس می‌باشد میزان ابتلاء در جوجه بلدرچین 100- 15% می‌باشد. در گله‌های مادر کمتر دیده می‌شود. عامل بیماری یک نوع باکتری بی‌هوازی می‌باشد. سرایت بیماری از طریق مدفوع صورت می‌گیرد. مبتلایان روز بروز ضعیف و لاغر می‌شوند اسهال از علایم بارز و عمومی می‌باشد، مدفوع آبکی و برنگ سفید و پرهای ژولیده، بیحالی و خواب آلودگی از دیگر علایم بیماری محسوب می‌گردد.
سالمونلا پولوروم: تلفات بیشتر در هفته دوم و سوم پرورش مشاهده می‌شود. در سنین بالا علایم بالینی حاد محسوس نیست اما تولید تخم، میزان باروری و هچ کاهش می‌بابد. انتقال بیماری از طریق تخم صورت می‌گیرد.
از دیگر بیماریهای باکتریایی بلدرچین می‌توان وبای مرغان ( پاستورلوزیس ) بوتولیسم، عفونت کیسه زرده را نام برد.
در راس بیماریهای ویروسی کریزا، آنتریت ویروسی، بیماری طحال مرمری و آبله قرار دارد.
کوکسیدیوز از جمله بیماریهای تک‌یاخته در بلدرچین می‌باشد، این بیماری در بلدرچین‌هایی که در کف سالن پرورش داده می‌شوند بیشتر دیده می‌شوند.
در بیماری کوکسیدوز علایمی نظیر بی اشتهایی، کز کردن و ژولیدگی پر و اسهال خونی قابل رویت است. در بیماری هیستومونیازیس نیز علایم بی اشتهایی و خردلی بودن رنگ مدفوع دیده می‌شود.

پیشگیری و کنترل :
بلدرچین در مقابل بیماری‌ها در مقایسه با سایر پرندگان زیاد حساس نمی باشد. ولی احتیاطات لازم از نظر کنترل و پیشگیری را بایستی مدنظر داشت. لذا رعایت موارد ذیل در پرورش بلدرچین مفید می‌باشد:

مکان پرورش بایستی دور از حضور سایر پرندگان باشد.
تلفات بلافاصله جمع آوری و با رعایت اصول بهداشت و قرنطینه دفن و یا سوزانده شود.
کف سالن را باید همیشه خشک نگه داشت.
آبخوری‌ها هر روز شستشو شوند.
بلدرچین‌های بیمار باید از سالم جدا شوند.
تردد و ورود و خروج به داخل سالن پرورش با رعایت شرایط بهداشتی و تحت کنترل باشد.
از بستر سالم و بدون کپک و هر گونه آلودگی استفاده شود.
کلیه وسایل و ملزومات مورد استفاده در سالن های پرورش قبل از استفاده شستشو و ضدعفونی

       شوند.
قبل از جوجه‌ریزی جدید سالن‌ها شستشو و ضدعفونی شوند.

 همانطور که همگی می دانیم بدن ما به غذاهای مختلفی نیاز دارد و یکی از مواد مهمی که باید در غذای روزانه ما وجود داشته باشد، پروتئین است. این ماده برای رشد و سلامت بدن بسیار ضروری است. پروتئین هم در غذاهای گیاهی و هم در غذاهای حیوانی که انسان می‌خورد، وجود دارد.
گوشت طیور به عنوان یک منبع پروتئین حیوانی اهمیت زیادی داشته و بسیار مورد توجه انسان است. به همین دلیل در کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری زیادی برروی صنعت پرورش طیور انجام گرفته است.

اخیرا مصرف گوشت بلدرچین در استان تهران افزایش چشمگیری داشته و با توجه به استقبال مصرف کنندگان از گوشت لذیذ این پرنده ، اغلب رستوران های Fast Food ، گوشت بلدچین را در لیست غذاهای پرمصرف قرار داده اند، اما با این وجود هنوز کشتارگاهی مخصوص کشتار بلدرچین راه اندازی نشده است که بتواند پاسخگوی نیاز رو به افزایش کشتار این پرنده باشد. هم اکنون تمام مراحل تولید تا کشتار بلدرچین در داخل یک مجموعه انجام می شود که البته در آینده ای نزدیک ضرورت احداث کشتارگاه مخصوص بلدرچین احساس خواهد شد .

یکی از فعالیت های پرورش در خصوص سایر ماکیان ، پرورش بلدرچین صنعتی است . پرورش بلدرچین با فاصله ی نسلی کوتاه یکی از فعالیت های زیر شاخه ی طیور محسوب شده که شروع فعالیت آن بعد از انقلاب در استان یزد شروع شده و سپس در اکثر نقاط ایران تسری یافت . پرورش بلدرچین از جمله فعالیت هایی محسوب می شود که کل فعالیت از تولید تخم نطفه دار تا نهایت کشتار و بسته بندی در داخل یک مجموعه انجام می گیرد . بنابر این پرروش و مدیریت آن از حساسیت بالایی برخوردار است و چنانچه یکی از حلقه های زنجیر که به ترتیب مادر ، جوجه کشی ، واحد گوشتی ، کشتار ، بسته بندی و انجماد است دچار لغزش و کندی شود خیلی سریع بر روی قسمت های مختلف تاثیر گذار خواهد بود .
تولید گوشت بلدرچین در سال 83 به 720 تن بالغ گردید .
عرضه ی گوشت بلدرچین در قالب بسته های فریز شده و تازه به اوزان 900 الی 1000 گرمی و حاوی 5 ال 6 قطعه لاشه است . گوشت این پرنده منبع پروتئینی بسیبار خوش پخت و با قابلیت کبابی شدن بوده که به ذائقه ی ایرانیان نیز سازگار است و امکان عرضه ی آن در بازار جهانی نیز در صورت رعایت کردن شاخص های عرضه محصولات را دارا می باشد .
بلدرچین یک نوع از گونه‌های مختلف طیور و از کوچکترین پرنده‌های حلال گوشت می باشد که به تازگی در کشور ما مورد توجه قرارگرفته است. بعضی‌ها به بلدرچین به دلیل نوع صدا و آوازش «بدبده» می‌گویند. بعضی‌ها نیز این حیوان را نام کرک می‌شناسند. بلدرچین‌ها در طبیعت، بیشتر در کشتزار غلات و زمین‌های ناهموار و میان علفزارها زندگی می‌کنند. هنگام زمستان نیز در دسته‌های بزرگ جمع شده و مهاجرت می‌کنند که گاه مسیر طی شده بالغ بر 400 الی 1000 نیز می گردد. بلدرچین‌های وحشی که در طبیعت زندگی می‌کنند هفت تا دوازده عدد تخم می‌گذارندکه این تخمها بعد از شانزده تا بیست و یک روز باز شده و جوجه‌ها از آنها خارج می‌شوند.
گوشت و تخم بلدرچین برای مردم ارزش غذایی و حتی دارویی دارد و بعضی عقیده دارند که با خوردن گوشت و تخم بلدرچین احساس سلامت و جوانی می‌کنند.

از لحاظ تاریخی می توان دو دوره را در شروع کار پرورش صنعتی این پرنده در نظر گرفت که دوره اول شروع پرورش صنعتی در سطح جهان و دوره دوم آغاز پرورش در ایران می باشد:
شروع پرورش در جهان
تقریبا می توان گفت، اهلی کردن بلدرچینها در حدود قرن یازدهم و احتمالا در ژاپن صورت گرفته و در چین و کره نیز ادامه یافت.
از اوائل قرن 20 نگهداری و پرورش بلدرچین توسط دامپروران از اهمیت خاصی برخوردار گشت. در مرحله نخست هدف از نگهداری بلدرچین تولید تخم بود که بعدها به عنوان یک منبع تولید گوشت نیز مطرح شد. در ژاپن از سال 1910 به گزینی این پرنده جهت تولید تخم آغاز و پس از مدتی جایگاه ویژه ای یافت. در آن زمان تخم بلدرچینها در انکوباتورهای نفتی و یا در زیر مرغهای کرچ قرار داده می شد.
اولین پیشرفت صنعت پرورش بلدرچین در سال 1930 اتفاق افتاد و پس از این تاریخ سرعت پیشرفت و انتقال آن به سایر نقاط دنیا بسیار زیاد شد و در اندک زمانی این پرنده به آمریکای شمالی، اروپا، خاورمیانه و خاور نزدیک راه یافت.
این پرنده به دلیل داشتن جثه کوچک دارای مصرف غذای ناچیزی است و نیاز به جای زیادی جهت پرورش ندارد. همچنین رشد سریع و سن کم بلوغ جنسی و نتیجتاٌ تولید نسل جدید در مدتی کوتاه (فاصله نسلی کوتاه) نه تنها در زمینه نگهداری ، عادات و رفتار تغذیه ای و اصلاح نژاد بلکه در زمینه فیزیولوژی ، پاتولوژی و توکسی کولوژی نیز مورد بررسی است.

شروع پرورش در ایران

صنعت پرورش بلدرچین حدود 15 - 12 سال پیش در ایران آغاز شد و با توجه به سرمایه گذاریهای انجام گرفته در سالیان اخیر پیشرفت قابل ملاحظه ای نموده بطوریکه هم اکنون در ایران نژادهای گوناگونی از این پرنده پرورش داده می شوند.
همگام با توسعه این صنعت و عرضه گوشت بلدرچین، بازارهای مصرف گوشت و تخم آن نیز پیشرفت قابل ملاحظه ای پیدا کرده و با توجه به ارزش غذائی گوشت و تخم آن و بالا رفتن آگاهی های عمومی در زمینه تغذیه انتظار آن می رود که استقبال عمومی از محصولات بلدرچین روز به روز افزایش یابد.
هم اکنون نیز تراکم مزارع پرورش بلدرچین بیشتر در نقاط مرکزی ایران بوده و این نقاط از قطبهای مهم پرورش بلدرچین در ایران به شمار می روند.

بلدرچین ، حرکت از یک خوراک انحصاری به خوراکی عمومی
در چند دهه گذشته نژاد خاصی از بلدرچین که در آن زمان از معروفیت خاصی برخوردار نبود، به نام بلدرچین ژاپنی (coturnix coturnix japonica) بعنوان یک راه چاره جهت تخفیف شدت کمبود پروتئین، بویژه در کشورهای در حال توسعه، معرفی گردید که با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود توانست خیلی زود چه در بخش تولید و چه در بحث مصرف به جایگاهی مهم دست یابد به گونه ای که هم اکنون پرورش بلدرچین بعنوان صنعتی سود آور و پر بازده در سراسر جهان شناخته شده است و ویژگیهائی نظیر: رشد سریع، سن بلوغ جسمی و جنسی پائین، فاصله نسلی کوتاه، میزان تخمگذاری بالا، کیفیت عالی محصولات تولیدی و ویژگیهای غذائی گوشت و تخم، آنرا به یکی از پر طرفدارترین رشته ها نموده است به طوریکه در حال حاضر گوشت و تخم بلدرین تنها در رستورانهای درجه یک و گرانقیمت بعنوان خوراکی لذیذ و گرانقیمت عرضه نمی شود بلکه گوشت و تخم این پرنده با توجه به قیمت ارزنده و کیفیت مناسب، در میان عام مردم نیز با استقبال خوبی مواجه شده و تقریبا از هر 10 نفر یک تن گوشت بلدرچین را در سبد غذائی خود قرار می دهد.

ویژگیهای بلدرچین و محصولات آن

همانطور که اشاره شد بلدرچینها دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که آنها را از سایر طیور متمایز کرده و صنعت پرورش بلدرچین را یه یکی از سود آورترین صنایع بدل کرده است، در ذیل به برخی از این ویژگیها اشاره کوتاهی خواهیم داشت:

1- سرعت بالای رشد در این پرنده بسیار قابل توجه و در حدود 5/2- 5/3 برابر سایر طیور است. بلدرچینها عموما در 35-45 روزگی به وزن 180 220 گرم رسیده و آماده کشتار می شوند ضمن اینکه سن بلوغ نیز در حدود 7-8 هفتگی است.
2- سن پائین بلوغ جنسی: این پرندگان در 6-5 هفتگی قادر به تخمگذاری شده و در 8-7 هفتگی به بلوغ کامل جنسی رسیده و آمادگی تولید مثل پیدا می کنند.
3- فاصله نسلی کوتاه، که اعمال برنامه های اصلاح نژادی را در آنها به خوبی امکان پذیر می سازد.
4- میزان تخمگذری بالا، بلدرچینها به طور وحشی سالانه در حدود 80 – 60 عدد تخم می گذارند اما در اسارت و با اعمال برنامه های مدیریتی قوی در زمینه تغذیه و نوردهی مصنوعی می توانیم این رقم را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش داده و به عدد 250- 150 عدد تخم در سال دست پیدا کنیم.
5- ویژگیهای منحصر به فرد محصولات.

محصولات بدست آمده از این پرنده دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:
گوشت و تخم بلدرچین خوراکی بسیار کامل و ایده آل خصوصا برای کودکان، زنان حامله و افراد مسن می باشد. می توان گفت که تقریبا در هیچ ائینی منع مذهبی برای مصرف گوشت و تخم این پرنده دیده نمی شود و محصولات آن در تمامی جهان مشتریان خود را دارد.
تخم و گوشت بلدرچین به دلیل داشتن چربی و کالری پائین و دارا بودن مقادیر زیاد آمینو اسیدهای ضروری، ویتامینها، اسیدهای چرب اشباع نشده، فسفو لیپیدها و ... ، که هر کدام عناصری واجب و حیاتی برای رشد و سلامتی روحی و جسمی انسانها هستند، جزء مواد غذائی ایده َآل به شمار می روند.
در مقایسه با گوشت و تخم سایر پرندگان، محصولات این پرنده از اهمیت بیشتری برخوردار است و حتی به دلیل داشتن فاکتورهای مهم غذائی بعنوان دارو جهت تامین نیاز بیماران مصرف می گردد.
معمولا وزن یک تخم بلدرچین حدود 13-9 گرم است که از این میزان حدود 33-32% مربوط به زرده، 5/59-5/48 % آلبومین و حدود 20- 3/8 % مربوط به پوسته می شود. مواد تشکیل دهنده تخم هم عبارت اند از: آب (3/74-8/73 %)، کربوهیدرات (1%)، پروتئین (1/13-6/11%)، چربی (4/12- 1/11%)، مواد معدنی (1/1%)، انرژی (161cal/100g) و کلسترول (844mg/dl ).
همچنین گوشت این پرنده محصولی بسیار ترد و خوشمزه و مرکب از: آب 65/62% ، چربی 3/3% ، پروتئین 26% ، مواد معدنی 2/3% و انرژی 80 cal/100g می باشد.
جالب است بدانید درصد قسمتهای گوناگون لاشه یک بلدرچین به صورت زیر است:
گوشت سینه 42-39% ، گوشت ران 28-26%، گردن 6/2-2 %، قلب 8/0-1% ، امعا و احشا 1/3-9/1% ، جگر 3/2-6/1% و چربی بطنی 4/1-1/0% .
با توجه به کلیه موارد ذکر شده و همچنین بازده اقتصادی مناسبی که پرورش این پرنده در پی دارد، طی چند در ایران نیز شاهد تاسیس و رشد مزارع صنعتی پرورش بلدرچین بوده ایم و هم اکنون نظر به تبلیغات صورت گرفته و افزایش سطح آگاهی مردم، شاهد افزایش روز افزون مصرف محصولات آن درسطح جامعه می باشیم و امید است که در آینده نیز با افزایش حمایتهای دولتی از این بخش و همچنین توسعه روشهای علمی و صنعتی نگهداری و پرورش این پرنده، بیش از پیش شاهد رشد و تکامل این صنعت در ایران باشیم.

سودآوری صنعت بلدرچین

به کشتار و بسته بندی لاشه می نمایند و همچنین بهره گیری از اصول نوین علمی جهت تهیه جیره هائی که در عین ارزان تر بودن بهترین بازدهی را در رشد و تولید داشته باشند، متضمن تداوم کار سودآوری بیشتر خواهند بود.
جهت آشنائی بیشتر علاقه مندان با هزینه های مورد نیاز جهت احداث و راه اندازی یک واحد پرورش بلدرچین، سعی شده است تا در جداول زیر هزینه های مربوط به احداث یک واحد پرورش و تولید بلدرچین با لحاظ فارم مولد، گوشتی، جوجه کشی، کشتارگاه، سردخانه و بسته بندی در کمترین ظرفیت اقتصادی و به ظرفیت 1800 قطعه مولد و 150000 قطعه پرنده کشتاری در سال محاسبه گردد تا بدینوسیله اطلاعات بیشتری در زمینه هزینه ها و میزان سودآوری پروژه پیش روی علاقه مندان به سرمایه گذاری در این بخش قرار گیرد.
شایان ذکر است که ارقام ذکر شده در جداول زیر تنها جنبه برآوردی داشته و بر مبنای قیمت های بازار در تاریخ بروز رسانی جداول تهیه شده و بدیهی است که ارائه ارقام دقیقتر مستلزم انجام برآوردهای لازم در زمان اجرای پروژه خواهد بود.

  امکان شروع کار با سرمایه گذاری کمتر نیز میسر می باشد.

نکات قابل توجه:
1- به دلیل عدم وجود سازندگان تخصصی در زمینه تجهیزات ویژه سایر ماکیان از جمله بلدرچین در کشور، تجهیزات پیشنهاد شده در این پروژه اعم از دانخوری ها، آبخوری ها، قفس ها و ... همگی اروپائی بوده و ساخت معتبرترین کارخانه سازنده تجهیزات پرورش طیور خاص در جهان می باشند و با تمامی استانداردها و ISO های اروپا ارائه می گردند. مواد بکار رفته در بسیاری از بخشهای این تجهیزات آنتی باکتریال و از بهترین آلیاژها می باشد که این امر موجب افزایش عمر مفید تجهیزات تا بیش از 20 سال و بازدهی بیش از 90% شده است. شایان ذکر است که هم اکنون بیش از 70% از مزارع صنعتی جهان بوسیله قفسهای کارخانه مذکور تجهیز و راه اندازی شده اند. و مطمئنا بکارگیری تجهیزاتی در این سطح می تواند تاثیرات مثبت به سزائی را در بهبود سطح تولید و همچنین افزایش درآمد پروژه داشته باشد.
.
2- ذکر این نکته ضروری است که نحوه عملکرد مدیریت فارم رابطه مسقیم با میزان سوددهی و اقتصادی بودن کار پرورش داشته, لذا در مورد توجیه اقتصادی طرح, مدیریت نقشی بسیار حیاتی دارد.
همچنین یکی دیگر از مواردی که در سوددهی موثر است, مسئله خوراک و هزینه‌های وابسته به آن می‌باشد که باید با استفاده از مواد غذایی با کیفیت و در عین حال ارزان قیمت متناسب با شرایط موجود در منطقه بهترین جیره را برای پرندگان تهیه نمود.
همچنین باید یادآور شد که رعایت مسائل بهداشتی مهمترین راه برای جلوگیری از صدمات اقتصادی در پروژه می‌باشد و این نکته همیشه مد نظر باشد که پیشگیری ساده‌تر و کم هزینه‌تر از درمان است
 

برخی نکات مدیریتی

بلدرچین ژاپنی پرنده ای مقاوم است که برای نگهداری آنها می توان از قفسهای کوچک استفاده کرد. این پرندگان، جانورانی مقاوم بوده اما همانند سایر پرندگان به بیماری های رایج طیور مبتلا می شوند ولی به طور قابل توجهی مقاوم تر از سایر انواع پرندگان هستند. بلدرچین های ژاپنی در سن 6 هفتگی بالغ می شوند و معمولا پیک تولید تخم در آنها در سن 50 روزگی می باشد. با مراقبت صحیح، ماده ها می بایست در سال اول تخم گذاری حدود 200 تخم بگذارند. عمر مفید این پرندگان 2 تا 5/2 سال می باشد. اگر پرنده ها بر اساس انتخاب ژنتیکی برای وزن بدن انتخاب نشده باشند، بلدرچین های نر بالغ می بایست به وزنی معادل 100 الی 140 گرم و ماده ها که اندکی سنگینتر هستند به وزنی بالغ بر 120 تا 160 گرم برسند.

نحوه تشخیص پرندگان نر و ماده

پرندگان ماده بوسیله پرهای قهوه ای روشن با لکه های سیاه در اطراف و بالای سینه مشخص می گردند در حالیکه پرندگان نر بر روی گلو و سینه خود رنگ قهوه ای تیره دارند. همچنین بر روی لبه بالائی مخرج نرها غده کلوآکی با ساختمان پیازی شکل قرار گرفته و مواد کف آلود سفید رنگی از آن ترشح می شود. این غده منحصر به فرد می تواند در ارزیابی قابلیت تولید مثلی در نرها استفاده شود.
 

تغذیه بلدرچین

مواد غذایی تشکیل‌دهنده جیره بلدرچین عبارتند از: آب، پروتئین، کربوهیدرات، چربی، مواد معدنی و ویتامین‌ها.
اگرچه تمامی این اقلام ضروری هستند،‌ اما آب کافی، به عنوان مهم‌ترین ماده‌ غذایی محسوب می‌گردد. آب پاکیزه و تمیز بایستی به طور منظم و دائم به خصوص تحت شرایط گرم و مرطوب در اختیار پرندگان باشد. بلدرچین به حداقل 2 برابر وزن خویش نیاز به آب دارد. و برابر با وزن خویش نیازمند غذا بر حسب ماده خشک هستند. در صورت مصرف قدری نمک اضافی در جیره یا در فصول خشک سال میزان نیاز به آب نیز افزایش می‌یابد.
در این مقاله سعی شده نیازهای غذائی بلدرچینهای ژاپنی بویژه در مواد ضروری جیره تشریح گردد.

پروتئین
پروتئین، اسیدهای آمینه مورد نیاز برای رشد و تولید تخم را فراهم می‌آورد. نیازمندی‌های بلدرچین در زمینه پروتئین جیره تحت‌تأثیر میزان انرژی متابولیزه و سایر اجزاء مصرفی در ساخت جیره مصرفی بلدرچین قرار دارد. تحقیقات پیشین نشان داد که گله‌های بلدرچین با موفقیت با مصرف جیره‌های استارتر بوقلمون حاوی حدود 28ـ21% پروتئین خام پرورش داده شده‌اند. پرفسور لی و همکاران نشان دادند که برای جیره استارتر میزان پروتئین خام برابر با 21% مورد نیاز است که می توان اندازه آن را تا 3 هفتگی به 20% کاهش داد.
پروتئین گران‌قیمت‌ترین ماده غذایی است و بایستی از منابع باکیفیت بالا تأمین شود. کیفیت پروتئین براساس اسیدهای آمینه تشکیل دهنده ماده غذایی و قابلیت دسترسی اسیدهای آمینه پس از هضم از دستگاه گوارش بلدرچین تعیین می‌شود. اسیدهای آمینه به عنوان اجزاء سازنده پروتئین‌ها محسوب می‌شوند از میان 19 اسیدآمینه مورد نیاز بلدرچین، 13 اسیدآمینه، انواع ضروری تلقی شده و بایستی از طریق جیره تأمین شوند و 6 اسیدآمینه نیز غیرضروری است چرا که در بدن ساخته می‌شوند و لازم نیست که ضرورتاً در داخل جیره باشند.
13 اسیدآمینه ضروری عبارتند از: آرژنین، سیستین، گلیسین،‌هیستیدین، ایزولوسین، لوسین، لیزین، متیونین، فنیل آلانین،‌ ترسوانین،‌ تریپتوفان،‌ ایتروزیی و روایس. مواد غذایی از لحاظ کیفی وکمی و از لحاظ اسیدهای آمینه با یکدیگر متفاوت اند. جیره بلدرچین عمدتاً از اقلام گیاهی تشکیل شده است. بهترین اقلام گیاهی مصرفی در جیره عبارتند از: ذرت، کنجاله سویا،‌سورگوم، برنج و سبوس گندم.
متیونین و لیزین اغلب به میزان اندکی در منابع گیاهی یافت می‌شوند اما به هر حال متیونین و لیزین سنتیک معمولاً برای متعادل کردن به ترکیب اسیدهای آمینه به جیره افزوده می‌شوند.
در حالیکه اقلام حاوی پروتئین‌ مانند پودر ماهی، پودر گوشت و استخوان و غیره، منابع خوبی برای تامین اسیدهای آمینه ضروری تلقی می‌شوند اما اغلب گران‌قیمت‌تر از اقلام پروتئین گیاهی بوده و میزان مصرف کمتری دارند بعلاوه اینکه سایر مواردی نظیر امکان انتقال برخی بیماریها از طریق منابع پروتئین حیوانی موجب بروز محدودیتهائی در خصوص استفاده از این مواد می گردند.