نحوه طراحی یک واحد مرغداری گوشتی

متقاضیان طرح های مرغداری و دامداری بعد از انتخاب طرح مورد نظر، باید نسبت به تهیه زمین و طی مراحل اداری مربوط اقدام نموده و در نهایت پروانه تاسیس طرح در خواستی خود را اخذ نمایند و آن مجوزی است که برای احداث تاسیسات مورد نیاز، بر اساس موافقت صادره ضمن رعایت ضوابط و مقررات نظام دامپروری توسط سازمان جهاد کشاورزی صادر می گردد و تمام مشخصات مجری طرح، نوع و ظرفیت طرح، مقدار زمین و مسا حت مسقف در آن قید شده است. در این مقاله سعی شده مشخصات و ابعاد یک واحد مرغ گوشتی به ظرفیت 20000 قطعه بررسی و ارایه شود.
مجری پروژه پس از اخذ پروانه تاسیس باید نسبت به ترسیم نقشه طرح خود توسط کارشناسان مجرب اقدام کرده و بعد از تائید آن از طرف سازمان صادر کننده پروانه تاسیس ، عملیات اجرایی را شروع نماید:

نوع طرح: مرغداری گوشتی؛

ظرفیت:20000 قطعه؛

زمین:مساحت زمین برابر پروانه تاسیس 5400 متر مربع مساحت مسقف: بر اساس دستورالعمل های سازمان حهد کشاورزی در حال حاضر 2400 متر مربع برای یک واحد مرغداری گوشتی 20000 قطعه ای می باشد که باید به صورت ذیل در طراحی نقشه، مد نظر قرار گیرد:
- سالن پرورش : 2000 متر مربع؛

- تأسیسات جانبی : ( انباردان، پیش سالن ها، خانه کارگری و دفتر مدیر) 400متر مربع ؛

طراحی تاسیسات:

در یک پروژه 20000 قطعه ای با توجه به ابعاد زمین و موقعیت آن می توان حالت های مختلفی را طراحی و اجرا نمود:
الف) طرح اول :دوسالن 10000 قطعه ای در امتداد هم؛
ب) طرح دوم : 4 سالن 5000 قطعه ای دو به دو به موازات همدیگر؛
ج) طرح سوم : دو سالن 10000 قطعه ای به موازات هم.

الف) طرح اول : دو سالن 10000 قطعه ای در امتدادهم:

در صورتی که زمین مورد نظر حالت مستطیلی داشته و طول آن حداقل 150 متر باشد، پیشنهاد می شود از گزینه الف استفاده شود و دو سالن به ابعاد 5/71* 14 متر که در بین آنها اتاق فرمان به ابعاد 5/4* 14 متر قرار می گیرد را بنا نمود.
با توجه به طول زمین میتوان عرض سالن را کمتر یا بیشتر نیز انتخاب نمود ولی باید دقت کرد که تغییر عرض سالن شرایط خاص خود را نیز در نحوه مدیریت، تعداد تهویه ها، تعداد ردیف زنجیردانخوری، آبخوری ها و سایر نکات فنی را می طلبد و باید آن را رعایت نمود . ولی به نظر می رسد بهترین حالت، عرض 14 متر باشد که در این صورت می توان 6 ردیف زنجیر دانخوری و 6 ردیف آبخوری در سالن نصب نمود.
ارتفاع دیواره های سالن 8/2 متر و در وسط سالن پرورش جهت برقراری شیب مناسب در صورت استفاده از سقف تیرچه و بلوک 1/3 متر خواهد بود. البته می توان با مشورت مهندس ناظر طرح و نظر مجری در پوشش سالن ها با در نظر گرفتن آب و هوای منطقه از سقف های گنبدی یا شیروانی نیز استفاده کرد.
ارتفاع اتاق فرمان یک متر بیشتر از سالن ها انتخاب می شود تا علاوه بر تامین حجم مناسب هوای مورد نیاز هیترها ، فضای کافی برای نصب دانخوری ها ، تابلوهای برق ، لوله های آب و سایر تجهیزات وجود داشته باشد.

درب ها:
1) در ورودی اتاق فرمان حهت راحتی در انتقال و نصب لوازم به ابعاد ( 120* 180 سانتی متر) تعبیه شود.
2) از اتاق فرمان برای هر یک از سالن ها یک عدد در به ابعاد 180* 100 سانتی متر به داخل سالن پرورش نصب گردد.
3) در یک سوم انتهای سالن پرورش یک درب به اندازه 180* 100 سانتی متر حهت مواقع ضروری، تخلیه سالن و غیره نصب گردد .

پنجره ها :
1) با عنایت به اینکه در حال حاضر سیستم تونلی در سالن های مرغداری عملاً مورد رضایت بوده و بهترین عملکرد را نشان داده است؛ لذا در ابتدای سالن و به فاصله دو متر از ابتدای سالن و در ارتفاع 2/1-1 متر، در هر ضلع سالن تعداد 3 عدد پنجره به ابعاد 1*2/1 متر و به فاصله حدود 3 متر از همدیگر طراحی و تعبیه شود. علی رغم اینکه تامین نور کاملاً مصنوعی می باشد ولی پیشنهاد می شود فواصل 23، 43 و 63 متری سالن نیز در هر ضلع یک عدد پنجره 1*2/1 متر نصب شود تا ضمن استفاده ازنور طبیعی در مواقع لزوم برای تنظیم تهویه سالن ها و میزان هوای ورودی مورد استفاده قرار گیرند .
2) یک عدد پنجره به ابعاد ( 80* 100 سانتی متر) نیز در ضلع مقابل در ورودی پیش سالن حهت ایجاد تهویه و تأمین هوای مورد نیاز قرار می گیرد.

تهویه ها :
1) در انتهای سالن با توجه به حجم ، طول و عرض سالن تعداد تهویه ها انتخاب و نصب می گردد. لذا برای سالن به ابعاد 14*5/71متر، تعداد 2 عدد تهویه 140*140 و 3 عدد تهویه 70 سانتی متری به طوری که یک در میان نصب شود ، مورد نیاز است.
2) برای جلوگیری از ورود هوای خروجی سالن پرورش توسط تهویه ها ، به داخل مزارع اطراف و عدم مزاحمت ، به فاصله 2 متر از انتهای سالن دیوار حایل و یا دیوار حیاط مرغداری احداث می شود. همچنین می توان کانال های فلزی یا گالوانیزه هوای خروجی از تهویه ها را به طرف پایین هدایت نمود.

ب) طرح دوم : چهار سالن 5000 قطعه ای دو به دو موازات همدیگر:در صورتی که در زمین انتخابی حالتی مربعی شکل یا شبیه آن داشته باشد می توان دو ردیف سالن شامل دو واحد 5000 قطعه ای که اتاق پیش سالن در و سط آنها قرار دارد، ایجاد نمود که در این صورت ابعاد سالن ها 12*5/41 متر، اتاق فرمان 12*4 متر و ارتفاع دیوارها 8/2 متر انتخاب می گردد.

در و پنجره ها :
1) در ورودی اتاق فرمان 8/1 *2/1 متر؛
2) در ورودی سالن پرورشی 8/1 *1 متر؛
3) یک عدد درب اضطراری در یک سوم انتهای سالن 8/1 * 1 متر؛
4) یک پنجره 8/0 * 1 متر در ضلع مقابل در ورودی اتاق فرمان نصب شود؛
5) در ابتدای سالن و به فاصله دو متر از ابتدای سالن و در ارتفاع 2/1- 1 متر، در هر ضلع سالن تعداد 3 عدد پنجره به ابعاد 8/0 * 1 و به فاصله حدود 3 متر از همدیگر طراحی و تعبیه شود .
6) دو عدد پنجره 8/0* 1 در 20 و 34 متری ابتدای سالن در دو ضلع طولی نصب شود تا ضمن استفاده از نور در مواقع لزوم برای تنظیم تهویه سالن ها و میزان هوای ورودی مورد استفاده قرار گیرند .
7) تهویه ها در انتهای سالن و به تعداد دو عدد 120 و 3 عدد 90 سانتی متری به صورت یک در میان تعبیه شود

.
ج) طرح سوم : دو سالن 10000 قطعه ای به موازات هم :
در صورتی که موقعیت و ابعاد زمین مناسب طرح ها الف یا ب نباشد و مجری طرح خود تمایلی به اجرای روش های یاد شده نداشته باشد، می توان از حالت دو سالن 10000 قطعه به موازات هم استفاده کرد که مختصات آن به شرح ذیل است:
1) هر سالن پرورش به ابعاد 14 * 71 و ارتفاع دیوار 8/2 متر؛
2) سر سالن و اتاق فرمان به ابعاد 5/3 * 14 و ارتفاع دیوار 8/3 متر؛
3) در ورودی سر سالن 2/1 * 8/1 متر؛
4) در ورودی سالن 1* 8/1 متر؛
5) یک عدد در دو سوم انتهای سالن به طرف حیاط مرغداری و اندازه 1 * 8/1 متر.

انبار:
در انتخاب محل انبار باید بسیار دقت نمود به نحوی که کمترین فاصله را با اتاق فرمان داشته باشد .
اماکن ورود و خروج وسایل نقلیه سنگین جهت حمل و تخلیه مواد اولیه را داشته باشد .
نزدیکترین فاصله را با درب ورودی مرغداری داشته باشد .
حداقل فضای مورد نیاز جهت احداث انبار 180 متر و حداکثر می توان 240 متر را برای انبار یک واحد مرغداری 20000 قطعه در نظر گرفت لذا برای پروژه حاضر انبار به طول 15 ، عرض 12 و ارتفاع 5 متر انتخاب می شود .
درب اصلی انبار باید طوری ساخته شود تا وسایل نقلیه باری به راحتی داخل و خارج شده و بار خود را تخلیه نمایند .
همچنین با عنایت به موقعیت انبار و سالن ها یک یا دو درب به ابعاد 8/1* 1 متر در طرفین انبار جهت تردد کارگران و حمل و نقل تعبیه می شود .
از آنجا که امکان ایجاد گردو خاک در داخل انبار هنگام تخلیه بار و یا تهیه جیره وجود دارد؛ لذا دو عدد تهویه 60 سانتی متری و 2 الی 4 عدد پنجره 8/0* 1 متر با توجه به موقعیت انبار در نظر گرفته می شود.

خانه کارگری :
در یک مرغداری 20000 قطعه ای حداقل به دو نفر کارگر نیاز است لذا برای محل اسکان آنها دو واحد به مساحت 100 متر مربع شامل یک اتاق خواب ، هال ، آشپزخانه و سرویس بهداشتی احداث گردد .

موتور خانه :
با توجه به اینکه واحد مرغداری باید در تمام دوره پرورش برق مورد نیاز را در اختیار داشته باشد لذا یک اتاق به ابعاد 3*4 متر جهت استقرار موتور برق اضطراری و قرار دادن لوازم و ادوات یدکی سیستم برق مرغداری ساخته می شود

مقدمه :

به چند دلیل تنظیم درجة حرارت ورطوبت در سالن مرغداری ضروری می باشد:
1 - چون با رشد جوجه دستگاه حرارت مرکزی کاملتر می شود درجه حرارت در اول بالاست ودر اواخر دوره پایین می باشد .
2 -  برای حداکثر استفاده از غذا باید رطوبت ودرجه حرارت تنظیم باشد .
3 - جهت جلوگیری از شیوع بیماریها  

حرارت :

تنظیم درجه حرارت برای جوجه ها تا سن 6 هفتگی به قرار زیر است :
هفته اول :    32-35          درجه سانتی گراد                
هفته دوم :      30               درجه سانتی گراد
هفته سوم :     26               درجه سانتی گراد
هفته چهارم :    23              درجه سانتی گراد
هفته پنجم :     20               درجه سانتی گراد
هفته ششم : 13- 16            درجه سانتی گراد
درجه حرارت برای مرغهای تخمی     15    درجه سانتی گراد

چند نکته :
- حرارت بیشتر از رطوبت بر روی مرغ اثر سوء دارد .
- مرغ در برابر تغییرات درجه حرارت ناگهانی بسیار حساس است اما درجه حرارتهای تدریجی را به خوبی تحمل می کند .
- جهت ساختمان باید به گونه ای باشد که حرارت مناسب باشد . ( شرقی – جنوبی )
- بین تهویه وتنظیم حرارت رابطة مستقیم وجود دارد .
- به دلیل فعالیت کم در شب دما مقداری بالاتر و در روز به دلیل افزایش فعالیت مقداری کمتر می شود.
- وجود فضای کافی در تنظیم درجة حرارت بسیارموثر است

 منابع حرارتی :
1 – بخاری
2 – دستگاه های تولید کننده گرما
3 – مادر های مصنوعی که خود اینها نیز بر سه نوع می باشند :
الف ) مادر های مصنوعی نفتی یا گازی
ب ) مادر های مصنوعی برقی و اشعه مادون قرمز
ج ) مادر های مصنوعی با حرارت مرکزی
بخاری :
 ساده ترین وسیله تولید گرماست ، با کم و زیاد کردن مقدار سوخت بخاری دمای سالن را می توان تنظیم کرد . تولید گاز ، عدم تنظیم درست درجة حرارت، آتش سوزی ، صرف وقت زیاد جهت تنظیم کردن از معایب آن به شمار می آید .
 دستگاه های تولید کنندة گرما ( هیتر ) :
معمولا در بیرون سالن کار گذاشته می شوند و هوای گرم را از طریق کانالهایی به درون سالن می فرستد . به کمک ترموستات داخل سالن دما را دقیقا می توان تنظیم کرد . سوخت این وسیله  گازوئیل ، نفت و حتی گاز می تواند باشد . قدرت گرمادهی این دستگاه ها متفاوت است و بر روی آن نوشته شده است . با توجه به حجم سالن و قدرت دستگاه و توصیه کارخانة سازنده آن به تعداد مناسب نصب می شوند .

مادر های مصنوعی  
در هفته اول زندگی جوجه مورد استفاده قرار می گیرند . ساختمان آنها از یک منبع حرارتی و یک سر پوش فلزی درست شده است . دارای انواع نفتی ، گازی ، برقی ، اشعة مادون قرمز ، ومادر مصنوعی با حرارت مرکزی هستند .
  الف ) مادر مصنوعی نفتی و گازی :

 نوع گازی دارای چتر فلزی در حدود 4/2-8/1 متر است . ظرفیت 750-500 جوجة یک روزه را دارد .
حرارتی در حدود   4000-2500   کالری در ساعت تولید می کند . نوع نفتی قطر چتر آن به  2 متر می رسد .  
 ب) مادر مصنوعی برقی واشعة مادون قرمز : 
مزیت مادر مصنوعی برقی تنظیم درجة حرارت آنها به کمک ترموستات است که به خوبی تنظیم می شود . نسبت به سایر مادرهای مصنوعی بهداشتی تر هستند . مادر مصنوعی مادون قرمز منبع حرارتی آنها از چند لامپ مادون قرمز تشکیل می شود . برای پرورش 800 –500 جوجه تا سن 6 هفتگی از این مادرها استفاده می شود . عیب این دستگاه قطع شدن جریان برق به طور ناگهانی است .

 ج ) مادر مصنوعی با حرارت مرکزی :
 حرارت تولید شده در این نوع مادرهای مصنوعی به کمک آب گرم داخل لوله در فاصلة  30 سانتی متری از کف سالن قرار دارد تولید می شود . روی لوله ها سرپوش فلزی گذاسته می شود تا حرارت را به کف سالن منعکس کند . ارتفاع سرپوش روی لوله ها با توجه به سن جوجه ها کم  و زیاد می شود . به طور متوسط برای هر جوجه 5/5 سانتی متر مکعب جا در نظر گرفته می شود .

راه تشخیص دمای سالن در صورت عدم وجود دماسنج :
نحوة پراکنش جوجه ها ، با کاهش دما جوجه ها در زیر مادر مصنوعی جمع می شوند . با افزایش دما جوجه ها دورتر از مادر مصنوعی قرار می گیرند و در دمای مناسب جوجه ها به طور یکنواخت زیر مادر مصنوعی قرار می گیرند . وجود جریان باد در سالن سبب می شود که جوجه ها در گوشه ای جمع شوند .
 رطوبت :

 به دلیل از دست دادن رطوبت به وسیلة ترشحات مختلف بدن مقداری رطوبت در سالن بوجود می آید .
رطوبت بیش از حد لانه سبب بوجود آوردن بیماری های میکروبی و انگلی می شود . ( کرم های روده ای و کوکسید یوز ). کاهش رطوبت سبب ضعف پرها و دیر پر درآوردن می شود . مقدار رطوبت   60-70  درصد برای جوجه ها مناسب است . ارتباط مستقیم بین رطوبت و تهویه وجود دارد . افزایش رطوبت در سالن ناشی از تهویه نادرست سالن است . با گذاشتن آب در کنار منابع حرارتی رطوبت بالا می رود . پاشیدن آب بر روی سقف ، دیوارهای سالن رطوبت را بالا می برد . استفاده از سیستم ویندولوس که در فاصلة دو دیوار باعث افزایش رطوبت می شود .      

راههای تنظیم رطوبت در بستر ( سالن )
1-استفاده شیمیاییاز مواد
2-نحوه تهویه
در تابستان از قسمت پایینی دیوارهای عمودی هوا وارد و از سقف خارج می شود و در زمستان از سقف هوا وارد می شود و ازپایین دیوارهای عمودی خارج می شود .

3- استفاده از دیوارهایکاذب

4- تعویض بستر

5- عرض سالن (کوران)

6- هواکش ها

7- استفادهاز تانکر وکاهو پوشال

 -8 تنظیمجیره: افزایش گندم و جو باعث افزایش رطوبت بستر می شود. 

رطوبت هوا :
مقدار آب موجود در هوارا رطوبت می نامند . مقدار رطوبت موجود در هوا با دمای هوا رابطه نزدیک دارد.
حداکثر رطوبتی که می تواند در هوا وجود داشته باشد ظرفیت هوا برای پذیرش بخار آب نامیده می شودکه این رسیدن به حداکثر بخار آب در دمای معین را درجه اشباع می گویند .
دماسنج های خیس : که در آنها پارچه ای خیس است و یک سر دیگر پارچه در آب است .
دماسنج خشک : دمای معمولی اتاق را نشان می دهد .
اختلاف دما در دماسنج تر و خشک به مقدار رطوبت موجود در هوا بستگی دارد ودر یک هوای اشباع دمایی که دماسنج های تر وخشک نشان می دهند یکی خواهد بود .
تعیین رطوبت : با استفاده از جداول صورت می گیرد وبا فرمول زیر محاسبه می شود :
?t    = دمای تر– دمای خشک               

نقطه شبنم :
دمایی که در آن هوا بدون وارد کردن بخار آب فقط از طزیق سرد کردن از بخار آب اشباع می شود نقطه شبنم نام دارد . وقتی که هوا حداکثر بخار آب را در دمای معمولی در خود نگه داشته باشد فشار بخار را در این وضعیت فشار بخار اشباع می گویند . وقتی که هوا حداکثر بخار آب را در دمای نقطه شبنم در خود نگه داشته باشد از روی :
 رطوبت نسبی = (فشار اشباع در دمای نقطه شبنم) / (فشار اشباع در دمای هوای معمولی )
رطوبت مطلق :
وزن بخار آب در حجم معین از هواست که بر حسب گرم بر متر مکعب است

=  ( Mω ) /(Mα+Mω ) ν=vرطوبت ویژه

 Mα=جرم هوای خشک
Mω = جرم بخار آب

دماسنج یو شکل :

 مایع جیوه در لوله ای یو شکل قرار دارد . بر روی مایع جیوه در دو طرف لوله یو شکل دو میله آهنی وجود دارد . یک طرف آن حداقل درجه حرارت و طرف دیگر حداکثر درجه حرارت را نشان می دهد . در اثر انبساط و انقباض جیوه در هنگام افزایش یا کاهش دما میله های آهنی موجود در بالای جیوه بالا یا پایین می آیند که دما را در گذشته اگر افزایش یا کاهش یافته باشد نشان می دهند . 
ترموستات :
 از طریق سیم های رابط به هیتر وصل می شود . دارای عقربه ایست که جلو آن دماهای مختلف نوشته شده است . با تنظیم کردن عقربه بر روی دمای مورد نظر ترموستات به هنگام افزایش یا کاهش دما به طور اتوماتیک هیتر را روشن و خاموش می کند . ترموستات دقیقا مثل یک درب اتاق عمل می کند که به هنگام افزایش دما درب را باز می کند تا سالن خنک شود و به هنگام کاهش دما درب را می بندد تا دما ی موردنظر حاصل شود .

ساختمانهای مرغداری بایستی به طریقی ساخته شوند که در زمستان گرم ودر تابستان خنک باشد . رعایت اصول صحیح ساختمان وعایق بندی سقف ودیوارها ووجود دستگاههای تهویه مناسب از تراکم رطوبت جلوگیری می کند و مانع مرطوب شدن بستر شده به ترتیب از شیوع بیماریهای انگلی ازجمله کوکسیدوز جلوگیری به عمل  می آورد .

در رابطه با ساختمان مرغداری توجه به پنج فاکتور مهم است :

1 - دائمی یا موقتی بودن لانه

2 - اندازه ساختمان

الف:انفرادی

ب:ردیفی

پ:چند ردیفی

3 - ساختمان از نظر پرورش

4 - شکل از نظر پرورش

5 - مصالح ساختمانی

ساختمان مرغداری را نباید برای استفاده طولانی در نظر گرفت بلکه باید طوری ساخت که حداکثر پس از  10 تا 15 سال بتوان تغییراتی همراه با پیشرفتهای روزمره درامورساختمانی درآن به عمل آورد . در هلند عقیده بر این است لانه را برای مدتی حدود 10 سال ساخت تا پس از این مدت بدون این که خسارت زیادی

بر مرغداری وارد آید بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقیمانده لانه جدیدی طبق اصول وقواعد روز بنا نمود

ساختمان مرغداری  از نظر پرورش شامل  :

1- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتی چه تخمی)

2- ساختمان انکو باسیون

3- ساختمان پرورشی جهت جوجهای گوشتی

ساختمانهای مرغداری از نظر طراحی شامل :

1- مرغداری گوشتی :

الف: سیستم باز

ب:سیستم بسته

2- مرغ مادر:

الف : سیستم باز       ب : سیستم بسته

سیستم بسته : الف: سیستم قفس        ب : سیستم بستر

3-ساختمان انکوباسیون

جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسیم بندی شدبسته به نوع منطقه وشرایط آب وهوایی طراحی ساختما ن متفاوت است یعنی اینکه نوع مصالح مورد استفاده متفاوت است بسته به میزان سرمایه گزاری  نیز در انتخاب نوع مصالح دخیل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسیاری از کشورهااز چوب بیشتر استفاده می شود جدایی از تفکیک موارد بالا جهت تهیه ساختمان مرغداری از هر نوع که باشد طراحی آن در مناطق ایران به شرح زیر است :

شکل ساختما ن :

ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفی ساخت . در نوع ساده که بیشتر در مرغداری های کوچک عمل می شود ازیک سقف مسطح ویا شیبدار استفاده می شود شیب از جلو به عقب است واینکار هم سبب گرفتن نور بیشتری می گردد وهم آب باران در جلوی ساختمان جمع نمی شود . در ساختمان دو سقفی ، تهویه بخوبی صورت گرفته سقف اصلی شیب دار است وفضای بین سقف اول ودوم بعنوان انبار می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

مصا لح ساختمانی :

شامل چوب وآجروسیمان وبلوک وهمچنین ورقهای فلزی وآ لومنیوم و یا ایرانیت ، البته استفاده ازهرکدام از این مصالح دارای معایب ومزایایی است .

ساختمانهای اداری ومسکونی باید در مدخل فارم احداث شوند . اولین قدم در احداث واحد مرغداری محل مزرعه است و  باید به نحوی انتخاب شود که با سایر مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اینکه بیماریهای مثل نیوکاسل و برونشیت از مسافتهای بسیاردور و از طریق مواد به راحتی منتقل می شودوبعضی ازعوامل بیماری زا مثل   MG از طریق تماس مستقیم و توسط انسان ویا مواد مختلف منتقل

می شود. درمناطقی مثل شمال کشور که رطوبت نسبی زیاد است وامکان استفاده از سیستم خنک کننده تبخیری موجود نیست سیستم آشیانه های باز توصیه می گردد .

عملیات ساختمانی :

 پی ساختمان در صورت دائمی بودن ساختمان باید به پی آن توجه زیادی نمود. تا بدین وسیله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفونی در آن به خوبی صورت گیرد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی در لانه های دائمی برای پی از کانگریت یا سمنت استفاده می گردد .در ایران برای پی و پایه های ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ . آب) استفاده می کنند. عمق پی 15 تا 60 سانتیمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض دیوار باید باشد. پی حداقل 40 سانتیمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آسانی در لانه نفوذ کند .کف باید طوری باشد که به هر طریق از نفوذ رطوبت زیرین  جلوگیری نماید کف بایستی قابل شستشو باشد وبتوان آن را ضد عفونی کرد . از زمین طبیعی به عنوان کف جایگاه نمی توان استفاده کرد .کف جایگاه باید حداقل 25 الی 30 سانتیمتر از کف زمین بلندتر باشد تا از خشک بودن لانه اطمینان حاصل کنیم . کف ها امروزه به دو صورت ساخته می شوند :

1- کف توری : کف توری در ایران زیاد معمول نیست . در اسرائیل و آمریکا و کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می گیرد . حدود یک متربلندتراز کف اصلی تور سیمی یا پرده های چوبی نصب می شود . از محاسن این روش مرغ ها برروی فضولات خود قرار نمی گیرند . از نظر بهداشتی بسیار مناسب اماگرانقیمت است.

2-کف معمولی : این کف ها رامی توان بدون استفاده از مصالح ساختمانی یا با استفاده از مصالح ساختمانی بنا نمود . بدون استفاده از مصالح ساختمانی فقط در لانه های موقتی به کار می رود.

در ساختن کف می توان از مصالحی چون کف سیمان، کف چوب، کف آجر استفاده نمود  .

رایجترین کف در ایران به شرح زیر است :

  20 سانتیمتر از سطح زمین را شن ریزی می کنند . و آن را باید خوب کو بید و طبقه ای ا ز بتون به ضخامت 8 تا 10 سانتیمتر کشید بعد عایق بندی یا قیروگونی کرددر آخر لا یه ای به ضخامت 4 تا5 سانتیمترسیمان بر روی قیر گونی کشید .

دیوار ساختمان:

بسته به نوع وشکل ساختمان دیوارها فرق می کند . معمولاً دیوار ساختمانهای انفرادی ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهای چند ردیفی وآنهایی که دارای سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبی بلندتر از شمالی است در داخل لانه نیز از یک سری دیوارهای کوتاه به منظور جدا سازی قسمتهای مختلف استفاده می کنند ، این دیوارها به طور معمول از تورهای سیمی ساخته می شود .

دو نوع از دیوارهای مناسب در مرغداری :

1-استفاده از بلوکهای سیمانی توخالی   24 سانتیمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهای پرس شده واز کاه به ضخامت 5 سانتیمتر پوشانده توسط میخ به دیوار چسبانده از سطح زمین تاارتفاع یک متری سیمان کاری نموده وبقیه را گچ کاری می کنند طرف خارجی را برای جلوگیری از نفوذ باران سیمانکاری می کنند .

 2- استفاده از آجر معمولی وعایق کاری نمودن  همچنین استفاده از ورقهای آلومنیوم یا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بیرون را سیمان کاری کنند .

سقف:

با توجه به امکان تبادل سریع حرارتی در سقف آشیانه های مرغداری باید سعی در عایق کاری این قسمت از ساختمان نمود  .

سقف دارای انواع زیر است :

سقف ساده ،  سقف شیبدار ، سقف شیبدار با زاویه مساوی ، سقف شیبدار با زاویه نا مساوی .

در و پنجره:

درها از نظر اندازه باید بزرگ نباشند . حداقل یک متر پهنا ودو متر بلندی داشته باشند . تعداد پنجره ها را باید حداقل گرفت ، در مناطق سردسیر باید از چوب استفاده کرد و درمناطق خیلی سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند . مساحت پنجره تابعی از سطح آشیانه است به متوسط20/1 تا 25/1 سطح آشیانه به پنجره اختصاص  می یابد  . پنجره هرچه به کف نزدیک تر باشد آفتاب بیشتری به کف خواهد تابید در مناطق سردسیر برای حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را  باید حتی المکان  به کف نزدیک کرد . البته پیشنهاد می شود که با توجه به هزینه ها و مسائلی چون ، تنظیم نور سالن ، جلوگیری از ورود آلودگی به داخل سالن و . . . از سیتم ویندولس (بدون پنجره ) استفاده شود .

ارتفاع سالن در مناطق سردسیر   4/2 متر و در مناطق گرمسیر 3 متر باید باشد .

مهمترین بخش زندگی جوجه

24 ساعت اول زندگی جوجه های گوشتی مهمترین بخش زندگی آنها می باشد. سالن ها باید اماده بوده و یک روز قبل از رسیدن جوجه سرکشی شوند. در ادامه برخی پارامترهای اساسی که باید قبل و در طول ساعات اولیه زندگی جوجه گوشتی جهت داشتن آغاز و پایانی خوب مورد توجه قرار گیرد ، آمدهاست.

بهبودهای ژنتیکی

در دو دهه اخیر ، سن تولید جوجه گوشتی 2 کیلوگرمی از 60 روز به کمتر از 40 روز کاهش یافته است. یعنی هفته اول زندگی جوجه گوشتی امروزی 20 درصد کل زندگی جوجه را در بر می گیرد در حالیکه در 20 سال گذشته تنها 10 درصد آنرا تشکیل می داد. این رشد سریع ، مدیریت در طی هفته اول زندگی را می طلبد. کاهش در عملکرد به دلیل مدیریت نامناسب قابل جبران نیست زیرا فرصتی وجود ندارد.

کیفیت هوا

پس از بیوسکوریتی ، عامل مهم بعدی تامین هوای تازه ، گرم و با کیفیت و غنی از اکسیژن برای جوجه های تازه هچ شده می باشد. طبیعتا نای جوجه ها به هنگام حمل در سینی ها و در جعبه ها آزرده می شود. اغلب جوجه ها در طی هچ ، در معرض گاز فرمالدئید و هوای آلوده قرار می گیرند. اطمینان از بهینه بودن کیفیت هوا برای جوجه ها و عدم وجود سطوح غیرقابل قبول دی اکسیدکربن و آمونیاک مهم می باشد. مقادیر اضافی این محرک ها می تواند سبب افسردگی ، دهیدراته شدن ، لاغری و سرانجام مرگ شود. تهویه ضعیف می تواند باعث تجمع مونوکسیدکربن و رسیدن به سطوح سمی شود. سمیت سبب شرایط برگشت ناپذیری می شود که نمی تواند با تهویه اضافه تصحیح شود. تامین هوایی با کیفیت قابل قبول هنر است. هدف ، تامین هوای تازه برای جوجه ها بدون ایجاد سرما و کوران برای آنها و اتلاف انرژی گرمایی ست. سرپرست فارم جوجه گوشتی باید بداند چگونه سالن را جهت فراهم نمودن هوای تازه و گرم دایمی و صرف نظر از شرایط هوایی بیرون از سالن مدیریت نماید.

دمای برودینگ

چرخه تولید جوجه گوشتی کوتاه است. جوجه های گوشتی در نیمی از زندگی خود دارای سیستم تنظیم دمای توسعه نیافته می باشند که نمی تواند دمای داخلی بدن را به هنگام قرار گرفتن در معرض دماهای خارجی تنظیم کند. بنابراین ، برودینگ مناسب حیاتی ست و رشد بهینه در طول اولین روزهای زندگی با دوره رشد جوجه در ارتباط خواهد بود. اعمال مدیریتی باید بسته به شرایط آب و هوایی و شرایط جغرافیایی محل اصلاح شود. با این وجود ، باید دمای 33-31 درجه سانتیگراد برای تمام جوجه های بدون استثنا تامین شود. آزمایشات انجام شده نشان داد  در جوجه های پرورش یافته با دماهای کمتراز این مقادیر ، کاهش رشد ، راندمان خوراک بالاتر و افزایش مرگ و میر دیده شد (جدول 1). هزینه تولید هر پوند گوشت در دماهای برودینگ زیر حد اپتیمم ، 6/1 سنت افزایش یافت. در صد مرگ و میر برای جوجه های مذکور بیش از 8 درصد بود که 5 درصد آن به دلیل آسیت بود. قبل از رسیدن جوجه ها ، دما در ناحیه برودینگ توسط دماسنج دیجیتال بررسی شود. دما در سطح 2 سانتیمتری بستر اندازه گیری شود. بعد از ورود جوجه ها ، رفتار آنها و الگوی توزیع آنها در سالن ، چگونگی دما و تهویه را نشان می دهد. در واقع ، نیازی به تجهیزات پیشرفته وجود ندارد ، زیرا رفتار جوجه ها نشان دهنده هر گونه مشکلی خواهد بود مدیران فارم نیاز به درک و تشخیص رفتار جوجه ها در هنگام آسایش و استرس دارند.

آب

جوجه ها می توانند به میزان 100 ساعت یا بیشتر محروم از آب و خوراک باشند. در این مدت آنها از بقایای مواد مغذی کیسه زرده خود استقاده می کنند. با این وجود ، محدود کردن عمدی آب و خوراک توصیه نمی شود. بطور ایده آل ، جوجه ها باید در کمتر از 8 ساعت پس از هچ به آب و خوراک دسترسی داشته باشند. تاخیرهای طولانی تر می تواند منجر به دهیدراتاسیون جوجه شود. در صورت پیش بینی تاخیرهای طولانی hydrant مغذی تجاری وجود دارد که می تواند به هنگام آنتقال جوجه ها به فارم در باکس ها قرار بگیرد. کیفیت ، تمیزی و دمای آب باید پیش از ورود جوجه کنترل شود. آب آلوده می تواندسبب انتشار بیماری و ایجاد اسهال شود که منجر به دهیدراتاسیون و مرگ گله های جوان می شود. اگر انتقال پرندگان به مدت طولانی انجام شده باشد ، پیشنهاد می شود در 4-3 ساعت اول آب و سپس خوراک در دسترس جوجه ها قرار گیرد. به عبارت دیگر ، ضروریست که جوجه ها به محض ورود برای مصرف آب تشویق شوند. برخی از مدیران در چند ساعت اول زندگی شکر به آب اضافه می کنند (4 درصد محلول). شکر به تجدید انرژی جوجه ها کمک کرده و جوجه ها را به مصرف خوراک تشویق می کند. همچنین آب شیرین می تواند روده جمع شده جوجه را نرم نموده و سطح داخلی دستگاه گوارش را برای دریافت خوراک آماده سازد. پس از افزودن شکر ، افزودن مکمل ویتامینی به آب در 3 ساعت اول زندگی جهت تقویت جوجه توصیه می شود. به استثنای زمان واکسیناسیون ، آب آشامیدنی باید به میزان کافی کلر زده باشد. میزان کلر در سطح آبخوری ها باید ppm 1 در آبخوری های نیپل ، ppm 2 در آبخوری های پلاسن و ppm 3 در آبخوری های trough باشد.

محیط

محیط جوجه های تازه هچ شده باید تا حد امکان محصور باشد. این محیط باید با محیطی که برای نوزاد انسان فراهم می شود ، مقایسه شود و باید راحت ، تمیز و گرم باشد در 24 ساعت اولیه توجه کامل به جوجه ها شود.

تراکم تجهیزات

پیش از ورود جوجه ها ، مدیر فارم باید مطمئن شود که ناحیه برودینگ کاملا آماده بوده و برای تعداد جوجه های در راه کافی باشد. این توجه شامل فضای بستر کافی ، دانخوری ، آبخوری ، مواد بستر تازه و با کیفیت بالا در ناحیه برودینگ و غیره می باشد. بعلاوه ، تعداد کافی دانخوری و آبخوری و توزیع مناسب آنها حیاتی است.

کیفیت بستر

توجه به شرایط بستر باید دائمی باشد. بستر قدیمی ، کلوخه شده ، خیس یا گرد و خاکی باید با بستر تازه و با کیفیت بالا تعویض شود. هدف از تعویض بستر ، کاهش قرار گرفتن جوجه ها در معرض سطوح بالای آلودگی در چند ساعت اول است که سیستم ایمنی هنوز نابالغ می باشد ، نوع بستر ، دما ، بافت و رطوبت می توانند بر بقا و پیشرفت جوجه تاره هچ شده اثر گذارند. جوجه ها می توانند مقدار زیادی از دمای بدن خود را از طریق پوست پاهایشان در تماس با بستر از دست دهند. بنابراین ، بستری که پیش از ورود جوجه ها بطور مناسب گرم مشده باشد ، می تواند سبب کاهش سلامتی و در نتیجه بقای جوجه شود. در مکان های سرد ، همراه با گرم نمودن ناحیه برودینگ برای حداقل 24 ساعت قبل از رسیدن جوجه ها ، از گرم شدن بستر نیز مطمئن شوید ، برای بررسی دمایی بستر می توان از یک دماسنج استفاده نمودیا بطور ساده تر ، از طریق لمس پای جوجه و ارزیابی دمای آن ، دمای بستر را تعیین نمود.

خوراک و آب

مدیریت همچنین شامل توجه به قابلیت دسترسی خوراک و آب با کیفیت بالاست. آب باید همدما با محیط بوده واندازه ذرات خوراک برای جوجه اپتیمم باشد. 85 درصد بدن جوجه تازه هچ شده از آب تشکیل شده است. با اتلاف 10 درصد آب بدن جوجه از گله حذف شده و در صورت 20 درصد دهیدراتاسیون جوجه می میرد. دسترسی سریع جوجه به مقدار کافی آب مهم می باشد. این مطلب باعث افزایش مصرف خوراک و بهبود وزن بدن خواهد شد. اگر آب و خوراک به میزان کافی مصرف شود و دمای برودینگ مناسب بوده و هوای با کیفیت بالا فراهم شود ، وزن جوجه در هفت روزگی 4 برابر خواهد شد. برای نظارت بر مصرف کافی خوراک ، انتخاب تصادفی جوجه ها و لمس چینه دان های آنها توصیه می شود. چینه دان ها باید کاملا پر باشند. اگر چینه دان نیمه خالی باشد ، باید مشکلی در مدیریت وجود داشته باشد و نکات گفته شده در بالا باید به دقت مورد بررسی قرار هیچگاه برای اصلاح اشتباهات دیر نیست اما پیش از اصلاح اشتباه ، مشکل باید مشخص شود.

نتیجه

قبل از ورود جوجه ها ، سالن باید به دقت بررسی شود. پس از یک شروع ضعیف ، زمان کمی برای جبران رشد جوجه گوشتی که مدت زندگی آن تنها 1000 ساعت است ، وجود دارد . بنابراین ، هر ساعت 1/0 درصد زندگی جوجه را دربر می گیرد. در یک دوره 24 ساعته ، 4/2 درصد عملکرد می تواند از دست رود. بسیاری از تولید کنندگان می دانند که اتلاف عملکرد روز اول یا هفته اول در عملکرد نهایی منعکس خواهد شد.

جدول 1-اثر دماهای برودینگ مختلف بر روی عملکرد جوجه های گوشتی نر و ماده در 24 روزگی

تغذیه جوجه پس از خروج از تخم تاثیر زیادی بر عملکرد گله در پایان دوره پرورش دارد به عبارت دیگر اگر شروع پرورش گله ای با تغذیه و مدیریت مناسب و صحیح توام باشد نه تنها گله ای یکنواخت از نظر وزنی تولید می شود بلکه عملکرد آن از نظر ضریب تبدیل غذایی و میزان تلفات نیز بهینه خواهد شد لذا برای موفقیت در این امر رعایت اصول تغذیه و مدیریت به ویژه در هفته اول پرورش از اهمیت ویژه ای برخوردار است حال سوال مطرح این است که اصول صحیح تغذیه در 48 ساعت اول پرورش کدام است ؟
اهمیت تغذیه اولیه
جوجه همراه با کیسه زرده بزرگی که حدود 20 درصد ازکل وزن بدن را تشکیل می دهد سر از تخم در می آورد کیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی و پروتئین بوده این مواد مغذی ، 50 درصد انرژی و 43 درصد پروتئین مورد نیاز جوجه را در چند روزاول زندگی تامین می کنند مواد غذایی کیسه زرده به سرعت کاهش یافته اغلب تا روز سوم کاملا جذب می شود هشتاد درصد چربی زرده در پایان نخستین روز خروج جوجه مصرف می شود میزان تری گلیسرید موجود در زرده درهنگام خروج از تخم کمتر از یک گرم بوده و اگر تری گلیسرید به عنوان منبع انرژی اولیه فرض شود بنابراین یک گرم تری گلیسرید با شرط بازده 95 درصد تنها قادر به تامین 8 تا 9 کیلوکالری انرژی متابولیسمی می باشد البته میزان نیاز جوجه به انرژی خیلی بیشتر از این حد بوده تری گلیسرید موجود در زرده به عنوان تنها منبع انرژی بعد از خروج جوجه از تخم کفایت نمی کند لذا دسترسی به غذا پس از خروج جوجه از تخم لازم و ضروری است . تحقیقات نشان داده است که دسترسی به غذا باعث جذب سریع تر کیسه زرده می گردد با حرکت روده ها در جوجه هایی که تغذیه شده اند انتقال زرده به داخل روده سریع تر شده آلودگی ناشی از عدم جذب کیسه زرده نیز به میزان زیادی کاهش می یابد جوجه ها به طور غریزی پس از خروج از تخم به جستجوی غذا می پردازند ورشد تقریبا 24 ساعت بعد از خوردن غذا شروع می شود عدم دسترسی به غذا موجب افت چشمگیر وزن بدن می شود. در بررسی انجام گرفته جوجه هایی که به مدت 48 ساعت غذا دریافت نکرده بودند 8/7 درصد وزن بدن خود را از دست داده وزن روده کوچک نیز 80 درصد کاهش پیدا کرد در این جوجه ها کاهش چربی و پروتئین در بافت های بدن بیشتر از سایر ترکیبات مشخص بود اما در جوجه هایی که به آب و غذا دسترسی داشتند وزن نهایی جوجه ها 500 گرم بیشتربوده وزن روده کوچک و به تبع آن سطح جذب مواد مغذی افزایش یافته بود همان طور که قبلا ذکر شد زرده نمی تواند اهمیت چندانی در تامین انرژی برای جوجه داشته باشد.
در آزمایشی کیسه زرده تعدادی از جوجه ها بلافاصله پس از هچ از بدن آنها خارج شده سپس غذا در اختیار آنها قرار داده شد طبق نتایج به دست آمده رشد جوجه های مزبور در روز چهارم کاملا مشابه با رشد جوجه های دارای کیسه زرده در هنگام خروج از تخم بود . عدم دسترسی به غذا در روزهای اول پس از خروج جوجه از تخم باعث کاهش رشد پرزها و ترشح آنزیم های روده می گردد و با مصرف غذا فعالیت آنزیم ها و رشد روده بیشتر می شود تغذیه اولیه جذب بهتر زرده وبهبود جذب مواد مغذی در پرنده را به دنبال خواهد داشت . عدم تغذیه صحیح در سنین اولیه بر رشد عضلات تاثیر منفی گذارده این تاثیر بر عضلات سینه نسبت به بقیه عضلات مشهودتر است . همچنین مکانیسم تشنگی در جوجه های تازه از تخم خارج شده به خوبی توسعه نیافته است و تا زمانی که جوجه از غذا تغذیه نکرده باشد تشنگی تحریک نمی شود این بدان معنی است که تشنگی با مصرف مواد مغذی و انرژی زا تحریک می گردد لذا دسترسی به غذا در ساعات اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب مهم است .
تاثیر تغذیه اولیه بر سیستم ایمنی
سیستم ایمنی جوجه های تازه متولد شده برای رشد وتکامل نیازمند مصرف غذا می باشد مصرف غذا مواد مغذی لازم جهت رشد و نمو اندام های لمفاوی ثانویه که در زمان تولد جوجه وجود نداشته یا نابالغ است را فراهم می کند عدم دسترسی به دان و مواد مغذی مانع از پاسخ مناسب سیستم ایمنی به واکسیناسیون در ابتدای زندگی جوجه می گردد فقدان مواد مغذی و یا پاسخ های هورمونی به گرسنگی ، سیستم ایمنی را برای مدت طولانی متاثر می کند گرسنگی اولیه جوجه ها می تواند برمقاومت پرنده نسبت به بیماری در تمام طول زندگی تاثیر می گذارد .
ضرورت استفاده از دان کامل به جای آرد ذرت
جوجه ها در هنگام خروج از تخم به شدت از نظر هیدارت کربن فقیر بوده بنابراین تغذیه اولیه با جیره آغازین مناسب که ذرت به عنوان یک ماده اصلی در آن استفاده شده باشد به سرعت باعث افزایش میزان هیدارت کربن در بدن جوجه میگردد در صورت تاخیر در دسترسی جوجه ها به منبع هیدارت کربن امکان بروز کتوز و کم آبی به وجود می آید . به دلیل مقدار کم هیدارت کربن در تخم مرغ احتمال می رود که تنها منبع تامین گلوکز جهت ذخیره سازی گلیکوژن که در حقیقت مولد انرژی درعمل جوجه در آوری است فرآیند نوسازی گلوکز از سوخت و ساز پروتئین باشد از آن جا که در زمان تغییر تنفس کوریوآلانتوئیکی به تنفس ششی کمبود اکسیژن وجود دارد چرخه گلیکولیز برای تامین انرژی نسبت به اکسیداسیون اسیدهای چرب برتری دارد ذخیره گلیکوژن در بدن جوجه پس از در امدن ازتخم تا زمان سازگاری کامل با اکسیژن به سرعت کاهش پیدا می کند و پس از آن جوجه ها می توانند از چربی موجود در بدن و کیسه زرده استفاده کنند افزایش وابستگی به چربی برای تامین انرژی به خصوص هنگامی که با عدم دسترسی به گلوکز همراه باشد باعث بروز کتوز پیشرفته درجوجه ها می شود تولید آب حاصل از سوخت و ساز را که از نظر رطوبت بافتی بسیار ضروری است کاهش می دهد اتکا به نوسازی گلوکز از منشا پروتئین در این زمان احتمالا مانع از مصرف پروتئین در مسیر رشد می شود . در یک بررسی مشاهده شد که اگر جیره منحصرا حاوی هیدارت کربن بوده ازنظر مواد پروتئینی فقیر باشد به دلیل کمبود پروتئین اولیه نارسایی رشد بافت های بدن در ابتدای تولد بوجود خواهد آمد بنابراین منحصرا استفاده از آرد ذرت یا نشاسته ذرت توصیه نشده استفاده از دان آغازین از روز اول جهت رسید به رشد مناسب و مطلوب پیشنهاد می گردد . در آزمایشی دیگر استفاده از جیره های غنی از هیدارت کربن و تاثیر آن بر عملکرد جوجه های گوشتی مورد ارزیابی قرارگرفت جوجه ها با جیره آغازین بر پایه ذرت خرد شده و نیز تاثیر مثبت احتمالی اضافه کردن مکمل پروپیونات بر روند نوسازی گلوکز در سه روز اول جوجه ریزی تغذیه شدند در نتایج حاصله جیره های غنی از هیدارت کربن سبب کاهش روند رشد شد که این امر تا زمان عرضه جوجه ها به بازار جبران نشد نتایج نشان دادند که فقر پروتئین در سنین اولیه رشد به هیپرپلازی بافتی منجر می گردد استفاده از پروپیونات موجب کاهش تلفات اولیه گردیده در کل دوره رشد مصرف پروپیونات و جیره آغازین استاندارد روند وزن گیری را بهبود بخشید زیرا اسید پروپیونیک در طیور به عنوان واسطه نوسازی گلوکز بوده در دستگاه گوارش به سرعت و به طور کامل جذب می شود اسید پروپیونیک همچنین خاصیت باکتری کشی به ویژه در مورد سالمونلا و سایر عوامل بیماری زایی که توسط جوجه ها بلغ شده اند نیز دارد .
مصرف آّب حاوی شکر
همانطور که گفته شد دسترسی به غذا در روزهای اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب مهم است البته اگر آب نیز حاوی مواد انرژی زایی نظیر شکر باشد .عملکرد بهتری حاصل می گردد. در یک بررسی جوجه هایی که در یک روزگی آب حاوی 5 درصد شکر مصرف کرده بودند در مقایسه با جوجه ای شاهد 50 گرم وزن بیشتر ، 5 درصد ضریب تبدیل غذایی بهتر و 25/0 درصد مرگ و میر کمتری داشتند این نتایج بیانگر این مطلب است که آب محتوی یک ماده انرژی زا باعث بهبود عملکرد جوجه های گوشتی می شود . با تجویز خوراکی آب شکر پس از خروج جوجه ها از تخم گلوکز از همان ساعات اولیه در دسترس جوجه ها قرار داده می شود در تحقیقی دیگر میزان گلیکوژن کبدی جوجه هایی که از همان ابتدا جیره آغازین به همراه آب شکر دریافت کرده بودند از 10 میلی گرم درگرم در زمان خروج از تخم به بیشتر از 100 میلی گرم در گرم در 2 روزگی رسیده بود البته باید دقت شود که غلظت بیش از حد مایع حاوی گلوکز باعث ایجاد اسهال خواهد شد .
استفاده از محلول اکلترولیت و مولتی ویتامین
جوجه پس از خروج از تخم در معرض انواع عوامل استرس زای موقت یا دائم قرار میگیرد استرس تاثیر فراوانی بر متابولیسم ، سیستم ایمنی و سلامتی طیور دارد افزایش فشار خون ، انقباضات خفیف و مداوم ماهیچه ای ، افزایش تعداد تنفس و ضربان قلب و حساسیت عصبی تغییر در سیستم گردش خون ، کاهش مصرف دان و کاهش رشد ازعوارض استرس در جوجه ها می باشند علاوه بر این با بروز استرس ، دستگاه لمفاوی طیور تحت تاثیر قرار گرفته تحلیل می رود و جوجه ها پاسخ مناسبی به واکسیناسیون نخواهند داد استرس به از دست رفتن وزن بدن کاهش جذب مواد مغذی از بخش انتهایی روده کوچک افزایش ذخیره چربی و کاهش ذخیره پروتئین ، کاهش تولیدپادتن و تعداد سلول های لمفاوی منجر می گردد حال چگونه میتوان استرس راکاهش داد تحقیقات نشان داده است که استفاده از محلول الکترولیت و مولتی ویتامین در آب آشامیدنی جوجه هایی که درمعرض استرس حمل نقل و حرارتی بودند باعث بهبود عملکرد و کاهش تنشهای حاصل از استرس می شود.
ویتامین D3 موجود دراین محلول درتنظیم عمل سلول های ایمنی بدن نقش مهمی را ایفا می کند علاوه بر این وجود ویتامین D3 به معدنی شدن واستحکام استخوان نیز کمک بزرگی خواهد نمود ویتامین E جهت رشد جوجه ها به ویژه برای به حداکثر رسیدن واکنش ایمنی بدن مفید است در خصوص ویتامین K و احتمال کمبود آن اضافه کردن این ویتامین در این دوره به ویژه در روزهای اولیه پرورش می تواند سودمند باشد در این مقطع هنوز جمعیت میکروارگانیسم های روده توسعه نیافته بنابراین جوجه ها به ویتامین K کمی دسترسی دارند اضافه کردن این ویتامین علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بر تکامل بافت استخوانی نیز موثر می باشد تجویز ویتامین C در آب آشامیدنی جوجه هایی که تحت شرایط استرس حمل و نقل استرس حرارتی و یا بیماری قرار گرفته اند مفید واقع خواهد شد زیرا در این شرایط نیاز متابولیسمی به ویتامین C افزایش یافته در عین حال باعث بالا بردن مقاومت سیستم ایمنی بدن می گردد. نتایج تحقیقات صورت گرفته نشان داد که در جوجه های در معرض استرس شدید حمل و نقل میزان اسید آسکوربیک غده فوق کلیوی درعرض 10 دقیقه تخلیه شده و کاهش شدید اسید آسکوربیک در انها دیده می شود اضافه نمودن مکمل ویتامین اسید آسکوربیک به آب آشامیدنی باعث ذخیره مجدد آن در غده فوق کلیوی می گردد. الکترولیت ها از نظر تغذیه و فیزیولوژی جایگاه خاصی دارند وعلت آن وجود انواع ذرات یونی در مایعات مختلف بدن پلاسما ، مایع درون سلولی ، مایع بین بافتی ، ادرار و ... می باشد به منظور کاهش اثرات ناشی از استرس حمل ونقل اضافه کردن الکترولیت ها به آب آشامیدنی مفید خواهد بود . الکترولیت ها می توانند به طور معنی داری ، PH خون ، فشار Co2 و HCO را در طیور تغییر دهند و در صورت اختلال در تعادل اسید وباز می توان با استفاده از الکترولیت های مایع این اختلالات را بر طرف کرد نقش الکترولیت ها را می توان به صورت زیر خلاصه کرد :
تنظیم فشار اسمزی و تعادل اسید و باز ، انتقال امواج عصبی ، کمک به جذب منوساکاریدها ، اسیدهای آمینه و نمک های صفراوی ، شرکت در سیستم انتقالی سلولی و شرکت در سیستم های هورمونی .
نتیجه گیری
تاخیر در دسترسی کامل به آب و دان ، بر وزن و عملکرد آینده جوجه ها ، تاثیر دارد . استفاده از جیره آغازین استاندارد متناسب با نیازهای جوجه از روز اول پرورش همراه با ترکیبات حمایتی ( آب شکر ، مولتی ویتامین و الکترولیت ) نقش مهمی در دستیابی به نتایج مطلوب خواهد داشت .