همانطور که همگی می دانیم بدن ما به غذاهای مختلفی نیاز دارد و یکی از مواد مهمی که باید در غذای روزانه ما وجود داشته باشد، پروتئین است. این ماده برای رشد و سلامت بدن بسیار ضروری است. پروتئین هم در غذاهای گیاهی و هم در غذاهای حیوانی که انسان می‌خورد، وجود دارد.
گوشت طیور به عنوان یک منبع پروتئین حیوانی اهمیت زیادی داشته و بسیار مورد توجه انسان است. به همین دلیل در کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری زیادی برروی صنعت پرورش طیور انجام گرفته است.

اخیرا مصرف گوشت بلدرچین در استان تهران افزایش چشمگیری داشته و با توجه به استقبال مصرف کنندگان از گوشت لذیذ این پرنده ، اغلب رستوران های Fast Food ، گوشت بلدچین را در لیست غذاهای پرمصرف قرار داده اند، اما با این وجود هنوز کشتارگاهی مخصوص کشتار بلدرچین راه اندازی نشده است که بتواند پاسخگوی نیاز رو به افزایش کشتار این پرنده باشد. هم اکنون تمام مراحل تولید تا کشتار بلدرچین در داخل یک مجموعه انجام می شود که البته در آینده ای نزدیک ضرورت احداث کشتارگاه مخصوص بلدرچین احساس خواهد شد .

یکی از فعالیت های پرورش در خصوص سایر ماکیان ، پرورش بلدرچین صنعتی است . پرورش بلدرچین با فاصله ی نسلی کوتاه یکی از فعالیت های زیر شاخه ی طیور محسوب شده که شروع فعالیت آن بعد از انقلاب در استان یزد شروع شده و سپس در اکثر نقاط ایران تسری یافت . پرورش بلدرچین از جمله فعالیت هایی محسوب می شود که کل فعالیت از تولید تخم نطفه دار تا نهایت کشتار و بسته بندی در داخل یک مجموعه انجام می گیرد . بنابر این پرروش و مدیریت آن از حساسیت بالایی برخوردار است و چنانچه یکی از حلقه های زنجیر که به ترتیب مادر ، جوجه کشی ، واحد گوشتی ، کشتار ، بسته بندی و انجماد است دچار لغزش و کندی شود خیلی سریع بر روی قسمت های مختلف تاثیر گذار خواهد بود .
تولید گوشت بلدرچین در سال 83 به 720 تن بالغ گردید .
عرضه ی گوشت بلدرچین در قالب بسته های فریز شده و تازه به اوزان 900 الی 1000 گرمی و حاوی 5 ال 6 قطعه لاشه است . گوشت این پرنده منبع پروتئینی بسیبار خوش پخت و با قابلیت کبابی شدن بوده که به ذائقه ی ایرانیان نیز سازگار است و امکان عرضه ی آن در بازار جهانی نیز در صورت رعایت کردن شاخص های عرضه محصولات را دارا می باشد .
بلدرچین یک نوع از گونه‌های مختلف طیور و از کوچکترین پرنده‌های حلال گوشت می باشد که به تازگی در کشور ما مورد توجه قرارگرفته است. بعضی‌ها به بلدرچین به دلیل نوع صدا و آوازش «بدبده» می‌گویند. بعضی‌ها نیز این حیوان را نام کرک می‌شناسند. بلدرچین‌ها در طبیعت، بیشتر در کشتزار غلات و زمین‌های ناهموار و میان علفزارها زندگی می‌کنند. هنگام زمستان نیز در دسته‌های بزرگ جمع شده و مهاجرت می‌کنند که گاه مسیر طی شده بالغ بر 400 الی 1000 نیز می گردد. بلدرچین‌های وحشی که در طبیعت زندگی می‌کنند هفت تا دوازده عدد تخم می‌گذارندکه این تخمها بعد از شانزده تا بیست و یک روز باز شده و جوجه‌ها از آنها خارج می‌شوند.
گوشت و تخم بلدرچین برای مردم ارزش غذایی و حتی دارویی دارد و بعضی عقیده دارند که با خوردن گوشت و تخم بلدرچین احساس سلامت و جوانی می‌کنند.

از لحاظ تاریخی می توان دو دوره را در شروع کار پرورش صنعتی این پرنده در نظر گرفت که دوره اول شروع پرورش صنعتی در سطح جهان و دوره دوم آغاز پرورش در ایران می باشد:
شروع پرورش در جهان
تقریبا می توان گفت، اهلی کردن بلدرچینها در حدود قرن یازدهم و احتمالا در ژاپن صورت گرفته و در چین و کره نیز ادامه یافت.
از اوائل قرن 20 نگهداری و پرورش بلدرچین توسط دامپروران از اهمیت خاصی برخوردار گشت. در مرحله نخست هدف از نگهداری بلدرچین تولید تخم بود که بعدها به عنوان یک منبع تولید گوشت نیز مطرح شد. در ژاپن از سال 1910 به گزینی این پرنده جهت تولید تخم آغاز و پس از مدتی جایگاه ویژه ای یافت. در آن زمان تخم بلدرچینها در انکوباتورهای نفتی و یا در زیر مرغهای کرچ قرار داده می شد.
اولین پیشرفت صنعت پرورش بلدرچین در سال 1930 اتفاق افتاد و پس از این تاریخ سرعت پیشرفت و انتقال آن به سایر نقاط دنیا بسیار زیاد شد و در اندک زمانی این پرنده به آمریکای شمالی، اروپا، خاورمیانه و خاور نزدیک راه یافت.
این پرنده به دلیل داشتن جثه کوچک دارای مصرف غذای ناچیزی است و نیاز به جای زیادی جهت پرورش ندارد. همچنین رشد سریع و سن کم بلوغ جنسی و نتیجتاٌ تولید نسل جدید در مدتی کوتاه (فاصله نسلی کوتاه) نه تنها در زمینه نگهداری ، عادات و رفتار تغذیه ای و اصلاح نژاد بلکه در زمینه فیزیولوژی ، پاتولوژی و توکسی کولوژی نیز مورد بررسی است.

شروع پرورش در ایران

صنعت پرورش بلدرچین حدود 15 - 12 سال پیش در ایران آغاز شد و با توجه به سرمایه گذاریهای انجام گرفته در سالیان اخیر پیشرفت قابل ملاحظه ای نموده بطوریکه هم اکنون در ایران نژادهای گوناگونی از این پرنده پرورش داده می شوند.
همگام با توسعه این صنعت و عرضه گوشت بلدرچین، بازارهای مصرف گوشت و تخم آن نیز پیشرفت قابل ملاحظه ای پیدا کرده و با توجه به ارزش غذائی گوشت و تخم آن و بالا رفتن آگاهی های عمومی در زمینه تغذیه انتظار آن می رود که استقبال عمومی از محصولات بلدرچین روز به روز افزایش یابد.
هم اکنون نیز تراکم مزارع پرورش بلدرچین بیشتر در نقاط مرکزی ایران بوده و این نقاط از قطبهای مهم پرورش بلدرچین در ایران به شمار می روند.

بلدرچین ، حرکت از یک خوراک انحصاری به خوراکی عمومی
در چند دهه گذشته نژاد خاصی از بلدرچین که در آن زمان از معروفیت خاصی برخوردار نبود، به نام بلدرچین ژاپنی (coturnix coturnix japonica) بعنوان یک راه چاره جهت تخفیف شدت کمبود پروتئین، بویژه در کشورهای در حال توسعه، معرفی گردید که با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود توانست خیلی زود چه در بخش تولید و چه در بحث مصرف به جایگاهی مهم دست یابد به گونه ای که هم اکنون پرورش بلدرچین بعنوان صنعتی سود آور و پر بازده در سراسر جهان شناخته شده است و ویژگیهائی نظیر: رشد سریع، سن بلوغ جسمی و جنسی پائین، فاصله نسلی کوتاه، میزان تخمگذاری بالا، کیفیت عالی محصولات تولیدی و ویژگیهای غذائی گوشت و تخم، آنرا به یکی از پر طرفدارترین رشته ها نموده است به طوریکه در حال حاضر گوشت و تخم بلدرین تنها در رستورانهای درجه یک و گرانقیمت بعنوان خوراکی لذیذ و گرانقیمت عرضه نمی شود بلکه گوشت و تخم این پرنده با توجه به قیمت ارزنده و کیفیت مناسب، در میان عام مردم نیز با استقبال خوبی مواجه شده و تقریبا از هر 10 نفر یک تن گوشت بلدرچین را در سبد غذائی خود قرار می دهد.

ویژگیهای بلدرچین و محصولات آن

همانطور که اشاره شد بلدرچینها دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که آنها را از سایر طیور متمایز کرده و صنعت پرورش بلدرچین را یه یکی از سود آورترین صنایع بدل کرده است، در ذیل به برخی از این ویژگیها اشاره کوتاهی خواهیم داشت:

1- سرعت بالای رشد در این پرنده بسیار قابل توجه و در حدود 5/2- 5/3 برابر سایر طیور است. بلدرچینها عموما در 35-45 روزگی به وزن 180 220 گرم رسیده و آماده کشتار می شوند ضمن اینکه سن بلوغ نیز در حدود 7-8 هفتگی است.
2- سن پائین بلوغ جنسی: این پرندگان در 6-5 هفتگی قادر به تخمگذاری شده و در 8-7 هفتگی به بلوغ کامل جنسی رسیده و آمادگی تولید مثل پیدا می کنند.
3- فاصله نسلی کوتاه، که اعمال برنامه های اصلاح نژادی را در آنها به خوبی امکان پذیر می سازد.
4- میزان تخمگذری بالا، بلدرچینها به طور وحشی سالانه در حدود 80 – 60 عدد تخم می گذارند اما در اسارت و با اعمال برنامه های مدیریتی قوی در زمینه تغذیه و نوردهی مصنوعی می توانیم این رقم را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش داده و به عدد 250- 150 عدد تخم در سال دست پیدا کنیم.
5- ویژگیهای منحصر به فرد محصولات.

محصولات بدست آمده از این پرنده دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:
گوشت و تخم بلدرچین خوراکی بسیار کامل و ایده آل خصوصا برای کودکان، زنان حامله و افراد مسن می باشد. می توان گفت که تقریبا در هیچ ائینی منع مذهبی برای مصرف گوشت و تخم این پرنده دیده نمی شود و محصولات آن در تمامی جهان مشتریان خود را دارد.
تخم و گوشت بلدرچین به دلیل داشتن چربی و کالری پائین و دارا بودن مقادیر زیاد آمینو اسیدهای ضروری، ویتامینها، اسیدهای چرب اشباع نشده، فسفو لیپیدها و ... ، که هر کدام عناصری واجب و حیاتی برای رشد و سلامتی روحی و جسمی انسانها هستند، جزء مواد غذائی ایده َآل به شمار می روند.
در مقایسه با گوشت و تخم سایر پرندگان، محصولات این پرنده از اهمیت بیشتری برخوردار است و حتی به دلیل داشتن فاکتورهای مهم غذائی بعنوان دارو جهت تامین نیاز بیماران مصرف می گردد.
معمولا وزن یک تخم بلدرچین حدود 13-9 گرم است که از این میزان حدود 33-32% مربوط به زرده، 5/59-5/48 % آلبومین و حدود 20- 3/8 % مربوط به پوسته می شود. مواد تشکیل دهنده تخم هم عبارت اند از: آب (3/74-8/73 %)، کربوهیدرات (1%)، پروتئین (1/13-6/11%)، چربی (4/12- 1/11%)، مواد معدنی (1/1%)، انرژی (161cal/100g) و کلسترول (844mg/dl ).
همچنین گوشت این پرنده محصولی بسیار ترد و خوشمزه و مرکب از: آب 65/62% ، چربی 3/3% ، پروتئین 26% ، مواد معدنی 2/3% و انرژی 80 cal/100g می باشد.
جالب است بدانید درصد قسمتهای گوناگون لاشه یک بلدرچین به صورت زیر است:
گوشت سینه 42-39% ، گوشت ران 28-26%، گردن 6/2-2 %، قلب 8/0-1% ، امعا و احشا 1/3-9/1% ، جگر 3/2-6/1% و چربی بطنی 4/1-1/0% .
با توجه به کلیه موارد ذکر شده و همچنین بازده اقتصادی مناسبی که پرورش این پرنده در پی دارد، طی چند در ایران نیز شاهد تاسیس و رشد مزارع صنعتی پرورش بلدرچین بوده ایم و هم اکنون نظر به تبلیغات صورت گرفته و افزایش سطح آگاهی مردم، شاهد افزایش روز افزون مصرف محصولات آن درسطح جامعه می باشیم و امید است که در آینده نیز با افزایش حمایتهای دولتی از این بخش و همچنین توسعه روشهای علمی و صنعتی نگهداری و پرورش این پرنده، بیش از پیش شاهد رشد و تکامل این صنعت در ایران باشیم.

سودآوری صنعت بلدرچین

به کشتار و بسته بندی لاشه می نمایند و همچنین بهره گیری از اصول نوین علمی جهت تهیه جیره هائی که در عین ارزان تر بودن بهترین بازدهی را در رشد و تولید داشته باشند، متضمن تداوم کار سودآوری بیشتر خواهند بود.
جهت آشنائی بیشتر علاقه مندان با هزینه های مورد نیاز جهت احداث و راه اندازی یک واحد پرورش بلدرچین، سعی شده است تا در جداول زیر هزینه های مربوط به احداث یک واحد پرورش و تولید بلدرچین با لحاظ فارم مولد، گوشتی، جوجه کشی، کشتارگاه، سردخانه و بسته بندی در کمترین ظرفیت اقتصادی و به ظرفیت 1800 قطعه مولد و 150000 قطعه پرنده کشتاری در سال محاسبه گردد تا بدینوسیله اطلاعات بیشتری در زمینه هزینه ها و میزان سودآوری پروژه پیش روی علاقه مندان به سرمایه گذاری در این بخش قرار گیرد.
شایان ذکر است که ارقام ذکر شده در جداول زیر تنها جنبه برآوردی داشته و بر مبنای قیمت های بازار در تاریخ بروز رسانی جداول تهیه شده و بدیهی است که ارائه ارقام دقیقتر مستلزم انجام برآوردهای لازم در زمان اجرای پروژه خواهد بود.

  امکان شروع کار با سرمایه گذاری کمتر نیز میسر می باشد.

نکات قابل توجه:
1- به دلیل عدم وجود سازندگان تخصصی در زمینه تجهیزات ویژه سایر ماکیان از جمله بلدرچین در کشور، تجهیزات پیشنهاد شده در این پروژه اعم از دانخوری ها، آبخوری ها، قفس ها و ... همگی اروپائی بوده و ساخت معتبرترین کارخانه سازنده تجهیزات پرورش طیور خاص در جهان می باشند و با تمامی استانداردها و ISO های اروپا ارائه می گردند. مواد بکار رفته در بسیاری از بخشهای این تجهیزات آنتی باکتریال و از بهترین آلیاژها می باشد که این امر موجب افزایش عمر مفید تجهیزات تا بیش از 20 سال و بازدهی بیش از 90% شده است. شایان ذکر است که هم اکنون بیش از 70% از مزارع صنعتی جهان بوسیله قفسهای کارخانه مذکور تجهیز و راه اندازی شده اند. و مطمئنا بکارگیری تجهیزاتی در این سطح می تواند تاثیرات مثبت به سزائی را در بهبود سطح تولید و همچنین افزایش درآمد پروژه داشته باشد.
.
2- ذکر این نکته ضروری است که نحوه عملکرد مدیریت فارم رابطه مسقیم با میزان سوددهی و اقتصادی بودن کار پرورش داشته, لذا در مورد توجیه اقتصادی طرح, مدیریت نقشی بسیار حیاتی دارد.
همچنین یکی دیگر از مواردی که در سوددهی موثر است, مسئله خوراک و هزینه‌های وابسته به آن می‌باشد که باید با استفاده از مواد غذایی با کیفیت و در عین حال ارزان قیمت متناسب با شرایط موجود در منطقه بهترین جیره را برای پرندگان تهیه نمود.
همچنین باید یادآور شد که رعایت مسائل بهداشتی مهمترین راه برای جلوگیری از صدمات اقتصادی در پروژه می‌باشد و این نکته همیشه مد نظر باشد که پیشگیری ساده‌تر و کم هزینه‌تر از درمان است
 

برخی نکات مدیریتی

بلدرچین ژاپنی پرنده ای مقاوم است که برای نگهداری آنها می توان از قفسهای کوچک استفاده کرد. این پرندگان، جانورانی مقاوم بوده اما همانند سایر پرندگان به بیماری های رایج طیور مبتلا می شوند ولی به طور قابل توجهی مقاوم تر از سایر انواع پرندگان هستند. بلدرچین های ژاپنی در سن 6 هفتگی بالغ می شوند و معمولا پیک تولید تخم در آنها در سن 50 روزگی می باشد. با مراقبت صحیح، ماده ها می بایست در سال اول تخم گذاری حدود 200 تخم بگذارند. عمر مفید این پرندگان 2 تا 5/2 سال می باشد. اگر پرنده ها بر اساس انتخاب ژنتیکی برای وزن بدن انتخاب نشده باشند، بلدرچین های نر بالغ می بایست به وزنی معادل 100 الی 140 گرم و ماده ها که اندکی سنگینتر هستند به وزنی بالغ بر 120 تا 160 گرم برسند.

نحوه تشخیص پرندگان نر و ماده

پرندگان ماده بوسیله پرهای قهوه ای روشن با لکه های سیاه در اطراف و بالای سینه مشخص می گردند در حالیکه پرندگان نر بر روی گلو و سینه خود رنگ قهوه ای تیره دارند. همچنین بر روی لبه بالائی مخرج نرها غده کلوآکی با ساختمان پیازی شکل قرار گرفته و مواد کف آلود سفید رنگی از آن ترشح می شود. این غده منحصر به فرد می تواند در ارزیابی قابلیت تولید مثلی در نرها استفاده شود.
 

تغذیه بلدرچین

مواد غذایی تشکیل‌دهنده جیره بلدرچین عبارتند از: آب، پروتئین، کربوهیدرات، چربی، مواد معدنی و ویتامین‌ها.
اگرچه تمامی این اقلام ضروری هستند،‌ اما آب کافی، به عنوان مهم‌ترین ماده‌ غذایی محسوب می‌گردد. آب پاکیزه و تمیز بایستی به طور منظم و دائم به خصوص تحت شرایط گرم و مرطوب در اختیار پرندگان باشد. بلدرچین به حداقل 2 برابر وزن خویش نیاز به آب دارد. و برابر با وزن خویش نیازمند غذا بر حسب ماده خشک هستند. در صورت مصرف قدری نمک اضافی در جیره یا در فصول خشک سال میزان نیاز به آب نیز افزایش می‌یابد.
در این مقاله سعی شده نیازهای غذائی بلدرچینهای ژاپنی بویژه در مواد ضروری جیره تشریح گردد.

پروتئین
پروتئین، اسیدهای آمینه مورد نیاز برای رشد و تولید تخم را فراهم می‌آورد. نیازمندی‌های بلدرچین در زمینه پروتئین جیره تحت‌تأثیر میزان انرژی متابولیزه و سایر اجزاء مصرفی در ساخت جیره مصرفی بلدرچین قرار دارد. تحقیقات پیشین نشان داد که گله‌های بلدرچین با موفقیت با مصرف جیره‌های استارتر بوقلمون حاوی حدود 28ـ21% پروتئین خام پرورش داده شده‌اند. پرفسور لی و همکاران نشان دادند که برای جیره استارتر میزان پروتئین خام برابر با 21% مورد نیاز است که می توان اندازه آن را تا 3 هفتگی به 20% کاهش داد.
پروتئین گران‌قیمت‌ترین ماده غذایی است و بایستی از منابع باکیفیت بالا تأمین شود. کیفیت پروتئین براساس اسیدهای آمینه تشکیل دهنده ماده غذایی و قابلیت دسترسی اسیدهای آمینه پس از هضم از دستگاه گوارش بلدرچین تعیین می‌شود. اسیدهای آمینه به عنوان اجزاء سازنده پروتئین‌ها محسوب می‌شوند از میان 19 اسیدآمینه مورد نیاز بلدرچین، 13 اسیدآمینه، انواع ضروری تلقی شده و بایستی از طریق جیره تأمین شوند و 6 اسیدآمینه نیز غیرضروری است چرا که در بدن ساخته می‌شوند و لازم نیست که ضرورتاً در داخل جیره باشند.
13 اسیدآمینه ضروری عبارتند از: آرژنین، سیستین، گلیسین،‌هیستیدین، ایزولوسین، لوسین، لیزین، متیونین، فنیل آلانین،‌ ترسوانین،‌ تریپتوفان،‌ ایتروزیی و روایس. مواد غذایی از لحاظ کیفی وکمی و از لحاظ اسیدهای آمینه با یکدیگر متفاوت اند. جیره بلدرچین عمدتاً از اقلام گیاهی تشکیل شده است. بهترین اقلام گیاهی مصرفی در جیره عبارتند از: ذرت، کنجاله سویا،‌سورگوم، برنج و سبوس گندم.
متیونین و لیزین اغلب به میزان اندکی در منابع گیاهی یافت می‌شوند اما به هر حال متیونین و لیزین سنتیک معمولاً برای متعادل کردن به ترکیب اسیدهای آمینه به جیره افزوده می‌شوند.
در حالیکه اقلام حاوی پروتئین‌ مانند پودر ماهی، پودر گوشت و استخوان و غیره، منابع خوبی برای تامین اسیدهای آمینه ضروری تلقی می‌شوند اما اغلب گران‌قیمت‌تر از اقلام پروتئین گیاهی بوده و میزان مصرف کمتری دارند بعلاوه اینکه سایر مواردی نظیر امکان انتقال برخی بیماریها از طریق منابع پروتئین حیوانی موجب بروز محدودیتهائی در خصوص استفاده از این مواد می گردند.